یک شنبه 22 خرداد ماه 1401* شماره 268، هفته سی و نهم*نگاه

نمادی از شکوه هنرایرانی

فرش دستباف ایران، نمادی است از شکوه هنرایرانی، همنشینی صدها رنگ نشسته بر روی شاه عباسی ها و غزال های زیبایش، رویایی است که بدل به واقعیت شده و خودنمایی می کند. پیشینه این هنرـ صنعت عظیم به قدمت مردان و زنان پارسی است که در فرمانروایی هخامنشیان عظمت هنر ایران را به رخ جهانیان کشانده بودند. از آن روز تاکنون برگهای زرین این هنرـ صنعت در جای جای این سرزمین ورق خورده تا جایی که امروزه بسیاری از مردمان جهان، ایران را با فرش دستباف ایرانی می شناسند.

تنوع طرح و رنگ و بافت قالی در مناطق مختلف ایران حکایت از تفاوت و تنوع فرهنگهای مختلف در گوشه گوشۀ این آب و خاک دارد و به راستی کشف زوایای پنهان این هنرـ صنعت ارزنده و به نمایش گذاشتن آن میسر نخواهد شد، مگر با تلاش سایر هنرمندان و در این میان ثبت لحظات ناب به واسطه دوربین عکاسی و نگاه زیرکانه هنرمندان عکاس نقش به سزایی داشته و خواهد داشت.

دوسالانه های عکس فرش دستباف ایران با هدف جلب توجه عکاسان کشور به فرش ایرانی و ارزش‌ها و زیبایی‌های آن با استقبال شمار فراوانی از عکاسان برگزار شد. پیامد سه دوره برگزاری این جشنواره، افزون بر همراهی جامعه عکاسی کشور با فرش دستباف ایران، گرد آمدن گنجینه‌ای غنی از عکس‌های ارزشمندی درباره فرش ایرانی است. عکس این توانایی را دارد که در کوتاه‌ترین زمان، بیشترین پیام را منتقل کند و عنصری مؤثر برای برقراری یک فرایند کامل ارتباطی است که می‌تواند برای درک عناصر بصری و زیباشناختی موجود در فرش به خوبی عمل کند. کتاب یاد شده در قطع خشتی، تمام گلاسه در 100 صفحه چاپ خواهد شد که شامل 80 عکس منتخب این دوسالانه است.

* متولیان جشنواره و کتاب:

کتاب سومین دوسالانه عکس فرش دستباف ایران دربرگیرنده عکس های راه یافته به دور سوم این جشنواره است که در سال 1392 در مرکز ملی فرش ایران منتشر شده است.

سمت دبیری و مدیر اجرایی دور سوم این جشنواره بر عهده محسن زین العابدینی و وجیه الله شیرمحمدی بوده است. هیات داوران سومین دوسالانه فرش دستباف ایران عبارت است از: اسماعیل عباسی، ساعد نیک ذات، سیف الله صمدیان، رضا میری و مجید سعیدی. همچنین هیات داوران عکس های برتر این دوره از جشنواره را بدین شرح اعلام نمودند:

عنوان کتاب: سومین دوسالانه عکس فرش دستباف ایران

قطع: خشتی

نوع کاغذ: تمام گلاسه

تعداد صفحات:  100 صفحه

تعداد عکس: 80 عکس منتخب دوسالانه.

علی حسنعلی زاده (برگزیده اول)/ سعید عامری (برگزیده دوم)/ محمد ادیبی برگزیده سوم)/ سید طاهر حسن پور (تقدیر)، حسنیه سلطانشاه (تقدیر)، لادن شجاع (تقدیر)، جلال شمس آذران (تقدیر)، مهدی طاهری (تقدیر)، ابراهیم علی پور (تقدیر)، سجاد قهرمانی (تقدیر)، على گرامی فر (تقدیر)

در ضمن سایر عکس های برگزیده و راه یافته به نمایشگاه و کتاب جشنواره  مربوط به عکاسان زیر است:

محمدرضا آخوندی خرانق، على اسدی، اسحاق آقایی، رقیه الماسی، مرضیه ایوتین، بهروز الیاسی، مهدی بلوریان، على باوفا، علی بیات، امین پاسی شیرازی، فیروزه جمعه پور، سروش جوادیان، روح اله جوانی، مهران چراغچی بازار، مریم خادم بهمنیار، ابوالفضل حسینی، سید صادق حسینی، مهدی حسین خانلو، علیرضا رحمانی، عطا رنجبر زیدانلو، مهنوش سیفی، مریم شکری، قاسم شیشه گری‎، حمید صادقی، امیر صادقی، روح اله طامهری، مهدی طاهری، پریدخت عیدی، منا عبداله پور عراقی، سعید عرب زاده، حجت الله عطائی، محمد علیپور شهیر، مهدی عقیقی، پرگل عینالو، مریم فرساد، امیر قادری، ئاریز قادری، صابر قاضی، رجبعلی قهرمانی، سجاد قهرمانی، على گرامی فر، قاسم گندمی، سیروس لطیفیان، محمد محمدی، حسین ملکی، مجتبی ملایی، محمدعلی میرزائی، مهناز میناوند، بهزاد نعمتی، هیوا نقشی، علیرضا نوید مقدم، مرتضی نیکوبذل، علیرضا وحید، محمد وروانی فراهانی و محمد یوسفی.

* محورهای عکس ها:

• فرش و ابعاد مختلف هنری (طرح و نقش،رنگ بندی، کیفیت و بافت)

• فرش و اعتقادات (نگاهی به باورها و آداب و رسوم اقوام مختلف ایرانی در ارتباط با فرش)

• فرش و اقتصاد (صادرات، ترانزیت، فروش در بازارهای جهانی)،

• نقش فرش در امرار معاش عشایر و ارتباط زندگی این اقوام با فرش

• فرش و دکوراسیون داخلی، • فرش و اشتغالزایی، • فرش و گردشگری، • فرش و فرایند تولید (پشم چینی، نخ ریسی، رنگرزی، …)

• فرش و حضور در زندگی (نگاهی به کاربردهای فرش)، • فرش و روستا، • فرش و نمایشگاه، • فرش دستباف ایران در سایر نقاط جهان

یک شنبه 15خرداد ماه 1401* شماره 261، هفته سی و هشتم*نگاه

فقط پروانه ها می دانند

در این کتاب تصاویری تاثیرگذار و جذاب از رزمندگان کشورمان در هشت سال دفاع مقدس خواهید دید که همانند پروانه‌ها دور رهبرشان می‌چرخند. این تصاویر زیبا را جملاتی از علی‌اکبر بقایی زینت داده‌اند.

* جملاتی از کتاب:

- در آیین پروانه ها پرواز، پر باز کردن نیست؛ پرواز مرگ نکردن است.

- بال های پروانه ها را ببین! یکی دو پر بیشتر نیست. کار پروانه ها پٌربار کردن زندگی است پَر بار کردن نیست.

- فقط پروانه ها می دانند: شهادت از شهد شیرین تر است.

- اینجا سرزمین گل و بلبل نیست تا عشق را فقط لفاظی کنند و در ترانه‌ها تهلیل زنند. اینجا سرزمین گل و شمع و پروانه است. گواه این مدعا گلستان این شهر است.

- پروانه باش! و مدعیان دروغین عشق را رسوا کن.

- کم‌فروشان همیشه در خسران‌اند. آنان را که جان نمی‌دهند، مگر جز مرگ چه می‌دهند؟ لذت شهادت را پروانگان می‌دانند.

- پروانه‌ها را چنان شیدای شمع ساخته‌اند که حتی شهد را هم به عشق شمع می‌نوشند.

* درباره نویسنده:

علی اکبر بقایی متولد سال 1354، نویسنده و شاعر ایرانی است.

عنوان کتاب: از پروانه ها بپرسید!

نویسنده: علی اکبر بقایی

ناشر: شهید کاظمی

تعداد صفحات: 87 صفحه

* دیگر آثار نویسنده:

- زاویه دید:

زاویه دید تمرین دیدن است و شنیدن اندرزهای هستی، زاویه دید یکی نیست! یکی است از بی‌نهایت نگاهی که می‌توان به اشیاء، پدیده‌ها و اجزاء و ذرات هستی داشت: بی‌نهایت نگاهی که اگر درست باشد، در نهایت یکی بیشتر نیست. در هر صفحه از این اثر که از کاغذ گلاسه تشکیل شده، یک عکس زیبا و جالب به همراه متنی زیبا و متناسب به چشم می‌خورد.

- عیدها اسم دارند

کتاب عیدها اسم دارند نوشته علی اکبر بقایی است. این کتاب جملاتی که با استفاده از ترکیب کلمات مختلف، عباراتی زیبا و حاوی معانی پُر مغز به خواننده منتقل می‌کند. کتاب عیدها اسم دارند در 100 صفحه به موضوع عید در جبهه ها و رسم و رسومی که در مناطق عملیاتی رزمنده‌ها با آن‌ها روزهای نوروز و سال جدید را سپری می کرده‌اند پرداخته است. این کتاب مصور است و تصاویر جذابی دارد.

- بنویس او بخوان تو

کتاب شامل جملاتی ناب درباره ارتباط با خدا می باشد. این نوشتار، افق تازه ای است در معنای ارتباط عبد با معبود؛ افقی که شما را تا مرز بی خودی پیش می برد و آن جا که دیگر حجابی بین او و خود نیست، می نشاند. این کتاب شما را مهمان عبارات کوتاه و پر معنایی می کند که گویا همه شان تکراری است، البته اگر هنوز نوای فطرتتان را می شنوید.

- شاهد بیاورم؟

کتاب حاضر شامل اشعار و جملات کوتاهی در موضوع شهادت می باشد.

- همه جا همین جاست

کتاب همه جا همین جاست شامل کلمات قصار عاشورایی یا مینی مال نویسی درباره کربلا می باشد. این کتاب، مشتمل بر 117 جمله قصار با محوریت کربلای حسینی است. جملات زیبای ادبی که در برخی موارد حسن تعلیل های زیبایی دارند. نویسنده در هر صفحه کتاب تلاش کرده یک پیامک خواندنی مرتبط با کربلا ارائه کند. کوتاهی جملات و استفاده از حداقل کلمات در کنار اثرگذاری ستودنی این پیامک ها، سبب شده تا برخی از این پیامک ها توسط زوار کربلای حسین به کار شوند.هر صفحه، یک پیامک یا یک کلمه قصار است که به دو صورت شکسته نستعلیق و نسخ رایج فارسی نوشته شده است.

- آب و نان

این کتاب شامل نکته گویی ها و گزینه گویی ها می باشد. مینیمال نویسی یا گزیده گویی سبکی ادبی است که تا پیش از به وجود آمدن وبلاگ جایی در ادبیات نوشتاری ما نداشت. مهم ترین نکته در مینیمال نویسی، پیام، هدف و قدرت پردازش است…

یک شنبه 8 خرداد ماه 1401* شماره 254، هفته سی و هفتم*نگاه

عکس ثبت می کند، می سازد و یاد آوری می کند

کتاب های عکس های جشنواره های تئاتر برای علاقمندان به این حوزه، زیبا، قابل تامل و به نوعی می تواند در حکم یک کتاب آموزشی باشد. کتاب آثار برگزیده عکس سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این کتاب 50 عکس از 32 عکاس دیده می شود. دبیر سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر در یادداشتی برای مقدمه این کتاب نوشته است: «در دوران سخت و دشواری هستیم. این جمله را می توانست نویسنده ای در دوران قــرون وســطی، یــا شــاعری در هنگامــه همــه گیــری طاعــون یــا روزنامه نــگاری در دوران آنفولانــزای اســپانیایی نوشــته باشــد. امــا ایــن جملــه تکــرار هــر روزه ماســت. نقــش هنــر در نــگارش و ثبــت بحران هــای تاریخــی بــا توجــه بــه چنــد کتــاب تاریــخ هنــر در پیــش چشــم ماســت. جشــنواره تئاترفجــر و مشــخصا بخــش عکــس و پوســتر در ایــن ســال ســخت چنیــن کارکــردی دارنــد. هنرهــای تجســمی در فقــدان تئاتــرهــا بــر صحنــه و تعطیلــی گالــری‌هــا و بــی رونقــی ســینماها، همیــن نقــش را بــر عهــده دارد.عکــس هــا روزگار مــا را در این روزگار کرونایی ثبت می‌کند و پوســتر هــا انعــکاس ایــن تاثیــر را بــر هنرمنــد آشــکار مــی‌ســازد. ایــن بخــش هــا و مخصوصــا امسال، نه ویترین رنگین تئاترهای اجرا شده، بلکــه بــر نمونــی از تلخــی رنگی ســت کــه در حــال ســپری کــردن آنیــم. روزگار ســخت تمــام مــی‌شــود و عکــس هــا و پوســترهــا مــی‌ماننــد.»

مدیر بخش عکس سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر در ابتدای کتاب نوشته:«کرونـا قصـدش پـا نهـادن در کفـش طاعـون بـود. مرگهـای گسـترده، فلـج شـدن زندگـی بشـر و نابـودی دنیایی که آدمیان با دسـت خویش سـاخته بودنـد. تصاویر

 

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: آگراندیسمان

کتاب آثار برگزیده عکس سی و نهمین جشنواره تئاتر فجر

 به دبیری: حسین مسافر آستانه

مدیریت: مهدی آشنا

مسئولیت اجرایی: مهتا کریمی

 طراحی جلد و گرافیک: حمیدرضا زنگنه

عکس: مهدی آشنا

 ترجمه: نیما فردوسی

تعداد صفحات: 88 صفحه

گذشـته زنـده می شـد. آن روزی کـه در انگلسـتان شکسـپیر و اهالـی تئاتـر زمانـه، بـا ضربـدر قرمـز بـر در تماشـاخانه های خـود، فهمیدنـد پایانی بر سـیطره تئاتر لندن رقـم خـورده اسـت. طاعـون آمـده بـود که نـرود. بـا ایـن حـال هنرمنـد بیـکار نمی مانـد. حـاال کـه شکسـپیر می خوانـی می دانـی کجـا از طاعـون می گویـد. همانطـور کـه چـون شـعر بـزرگان می خوانـی، می دانـی چـه بـر سـر مردمـان آمـده اسـت. هنرمنـد در برابـر خویـش مـرگ را نظـاره می کـرد و می دیـد آدمـی چـه نحیـف قامتـش خشـکیده می شـود و سـر بـر خـاک می گـذارد. آدمی که خیالـش همچـون بلفـرون، فتـح جایـگاه خدایـان بـود. و چگونـه بـه صاعقـه خدایـی از اسـب بالـدار خویـش سـقوط می کـرد!!؟ هنرمنـد نظاره گـر بـود و گویـی خدایان امـر کـرده بودنـد، او باشـد تـا بـه یـاد آورد جـان آدمـی در بزنگاهـی بـه پشـیزی نمـی ارزد. طاعـون اسـتعاره ای شـد بـرای تمـام تناقضـات زندگی ما. ایـن روزهـا امـا کرونـا، طاعـون نمی شـود. دری بسـته شـد؛ امـا ضربـدر سـرخ بـه نشـان طاعونزدگـی بـر پیکـرهاش ترسـیم نشـد. میل بـه حرکت بـود. به سـاختن. قرار نبـود چیـزی ویـران شـود. نبـردی بـه پـا شـده بـود. هرچنـد مـا خـواب بودیم آنـگاه که طاعون امـروزی وجودمـان را فراگرفـت. ما غافلگیر شـدیم. این ما، ایـن کـره خاکـی را شـامل همـه آدمیان می شـود. امـا وقتـی آمـد تـا همـه از خـود بپرسـند، هنـر بـه چـه کار می آیـد در جهانی کـه کرونا فرایـش گرفته. هنـر امـا اثباتگـر اسـت. تثبیـت می کنـد آنچـه رخ داده. حـک می کنـد آنچـه پدیـد آمـده. در عکـس مـی کارد آنچـه روی داده اسـت. بـه عکس هـا نـگاه می کنیـم. همـه چیـزش تاریـخ اسـت. از ژسـت بازیگـری کـه در خیـل طاعـون زمانـه، بدنـش را از رقیـب روی صحنـه بـر حـذر مـی دارد. او هـم بـازی می کنـد و هـم امـان می خواهـد. عکـس می شـود آکنـده از پانکتومهـای روالن بـارت. شـما در برابـر ایـن تصاویـر مفسـران سـال کرونـا بـه حسـاب می آییـد. بـه تاریـخ نـگاه کنیـد. زیـر لـب بـا خـود خواهیـد گفـت: «سـال، سـال کرونـا بـود.». عکس هـا می ماننـد. ثبـت می کننـد. حافظـه شـما را قـوی نـگاه می دارنـد. بـه شـما یـادآوری می کننـد کـه کرونـا چگونـه بـود و چگونـه شـد. حـال این شـمایید کـه برای کرونـا تصویـر می سـازید، کرونایـی کـه شـاید بـا قاببندی هـای عـکاس نیسـت شـود، امیـد که چنین شـود.»

* داوران این مجموعه عبارتند بودند از:

- محمـد ژیـان:

وی متولـد 1330 و از عکاسـان تئاتـر و تلویزیـون و بـرادر مرحـوم رضـا ژیـان اسـت و سـابقه عکاسـی از نمایشهـای «لطایـف عبیـد زاکانـی» اسـماعیل خلـج، «مسـتانه»، «آتراکسـیون+مرگ» و «دوسـتان بـا محبـت » بـه کارگردانـی رضـا ژیـان، «شـنبه هفتـم» سـیاوش طهمـورث و سـریالهای «زیـر بازارچـه» و «نقـد و نسـیه» سـاخته رضاژیـان و... را در کارنامـه کاری خـود دارد.

- سیامک زمردی مطلق

وی متولد 1337 تهران است. این عکاس، عکاسی تئاتر را  با عکاسی از نمایش «مده ا» به کارگردانی قطب الدین صادقی 1367 و در سینما با عکاسی از فیلم «خمره» به کارگردانی ابراهیم فروزش 1369 شروع کرده است. وی عضو انجمن عکاسان خانه سینما و انجمن عکاسان خانه تئاتر، عضو هیئت موسس انجمن عکاسان خانه تئاتر،

عضو هیئت مدیره و رئیس انجمن عکاسان خانه تئاتر 1386-1388 و 1396 – 1398 و  مدیر بخش مسابقه عکس جشنواره بین المللی تئاتر فجر 1387 / 1388 / 1397 / 1398 بوده است. او نمایشگاه های متعددی در لندن، دبی، تهران و پاریس برپا کرده است. همچنین جایزه اول عکاسی تئاتر بخش مجموعه عکس در بیست و نهمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر/ جایزه اول عکاسی تئاتر ایران (انجمن منتقدین و نویسندگان تئاتر ایران) 1389،1387 ،1382/ برگزیده بخش عکس -یکی از پنج برگزیده- بیست و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر 1382/ برگزیده بخش عکس -یکی از سه برگزیده- بیست و یکمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر و جایزه اول و دریافت مدال ویژه نمایشگاه بین المللی ویجکس استرالیا در بخش عکس تئاتر 1373 را در کارنامه کاری خود دارد.

- رضا معطریان:

وی متولد 1350 است. معطریان در نوجوانـی و از طریـق کار در البراتـوار ، عکاسـی را فـرا گرفـت و اوایـل سـال 1368 بـه عنـوان عـکاس خبـری بـه سـرویس عکـس

حـوزه هنـری سـازمان تبلیغـات پیوسـت . وی تـا کنـون بـا بسـیاری از روزنامـه هـا و مجـات معتبـر داخلی همـکاری مسـتمر داشـته و از مهمتریـن رویدادهــای پوشــش داده شــده توســط او  می توان به موارد زیر اشاره کرد: حضــور در ســه جنــگ افغانســتان و آمریــکا 2001، عــراق و آمریــکا 2003 و جنــگ 33 روزه لبنــان 2006، ورود آوارگان کــرد عراقــی بــه ایــران در ســال 1370 ، زلزلــه رودبــارو منجیــل1371، زلزلــه بــم 1382، مســابقات جــام ملـت هـای آسـیا در سـال 2000 لبنان، جـام باشـگاه هـای آسـیا در ریـاض 2002، جـام جهانـی کشـتی در بوداپسـت 2010 . او در سـال هـای76 ، 79 و81 جایـزه نخسـت عکاسـی خبـری ایـران را از جشـنواره مطبوعـات کشـور بدسـت آورده اسـت از دیگـر عناویـن کسـب شـده ایشـان مـی تـوان بـه عـکاس برتـر ورزش ایـران در سـال1380، عـکاس سـال مطبوعـات در حـوزه کـودک و نوجـوان از سـوی کانـون پـرورش فکـری کـود و نوجـوان در سـال 75، نشـان ویـژه خانـه تئاتـر در سـال 1391 و جایـزه نخسـت اردیبهشـت تئاتـر ایـران در سـال 1390را اشـاره کـرد. نشـان ویـژه هنـر گرنوبـل فرانسـه از دیگـر موفقیـت هـای نـام بـرده اسـت. معطریـان در نمایشـگاه هـای گروهـی بسـیاری در ایـران شـرکت داشـته و چندیـن نمایشـگاه انفـرادی در بـا موضوعـات اجتماعـی و جنـگ در فرانسـه ،ایتالیا،سـوریه ،لبنـان و آمریـکا بـر پـا کـرده اسـت. معطریــان در کنــار پروژهــای عکاســی بــه عنــوان داور و دبیــر بــا برخــی از جشــنواره هــای داخلــی نظیــر جایــزه تصویــر ســال، جشـنواره تئاتـر فجـر، جشـنواره دانشـجویی همکاری داشته است.

* عکاسان حاضر در این رویداد:

پیام احمدی کاشانی / نیلوفر جوانشیر / حمید رضایی / سلاله رویدشتی / محمد حسن النگ / میلاد بهشتی / مریم قهرمانی زاده / نیلوفر استا / المیرا مجابی / رضا جاویدی / کامران چیذری / فاطمه حسن پور زعفرانی / زهره ضیائی / فائزه کرمی نوری / سیده الهه قاسمی / رسول عالدین / علی اصغر اظهاری خوشکار / کیارش مسیبی / غالمرضا حقیقی / کیانا شریعت پارسا / شیوا سراج / مریم جعفری نمین / مسعود میرمیری / مریم اصالنی / نسیم میری موسوی / پرتو جغتائی / شکرانه کریم / محمدکاظم عباسی / حسین گلستان / لیلی صدیق / شهریار دبیری / کاوه کرمی.

یک شنبه 1 خرداد ماه 1401* شماره 247، هفته سی و ششم* نگاه

قاب خرمشهر

کتاب "خرمشهر حماسه مقاومت" از زوایای مختلف قابل توجه است. نخست آنکه این کتاب تاریخ مستند و مصوری از نماد مقاومت در تاریخ معاصر کشورمان است که در آن با استفاده از ذوق و خلاقیت هنرمندان عکاس، سه برهه حساس از موقعیت های پیش از جنگ، هنگام جنگ و بعد از جنگ شهر خرمشهر به تصویر کشیده است.

فصل اول این کتاب با عنوان "خرمشهر پیش از جنگ تحمیلی" با عکسی از آرشیو خبرگزاری ایرنا شروع می شود که در آن پل قدیمی خرمشهر نشان داده می شود. این عکس متعلق به 1344 است.در ادامه این فصل عکس های متعددی از بناهای قدیمی شهر همچون ایستگاه راه آهن، بارانداز گمرک، کوت شیخ، گمرک شهر، اسکله های اداره بندر، ایستگاه بلم رانان، ساحل بخش غربی، بازار ماهی فروشان، بازار سیف و تصاویری از تظاهرات مردم خرمشهر در نهضت انقلاب اسلامی به علاقه مندان ارائه شده است.

دیدن تصاویر این فصل هر بیننده ای را ناخودآگاه به یاد موقعیت سوق الجیشی شهر خرمشهر در پیش از وقوع جنگ تحمیلی می اندازد؛ شهری که مشخصا از دو سده قبل در روابط بین المللی مطرح شده است و به دلیل اهمیت استراتژیک فوق العاده اش همواره مورد طمع استعمارگران قرار گرفته و تاکنون چندین بار نیز به اشغال قوای خارجی درآمده است.

 

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: خرمشهر، حماسه مقاومت

نویسنده: اداره کل تبلیغات و مراکز فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران

ناشر: نشر شاهد

تعداد صفحات: 400 صفحه

(در سال 1833 میلادی امپراطوری عثمانی و در سال 1857 میلادی انگلیسی ها و در سال 1980 میلادی ارتش متجاوز بعث عراق خرمشهر را اشغال کرده اند) بیشترین عکس های این فصل بیانگر زیبایی های شهر بندری خرمشهر است که در آنها زندگی عادی ساکنان شهر جریان دارد و اغلب توسعه و آبادانی شهر نشان داده شده است.

فصل دوم کتاب با عنوان "مقاومت در خرمشهر، اشغال و آزادسازی" سرگذشت این شهر را از زمان سقوط تا آزادسازی نشان می دهد. البته شروع این فصل با عکسی از آرشیو موسسه کیهان است که متعلق به سال 1358 و بمب گذاری ایادی ضد انقلاب در بازار سیف شهر خرمشهر است. عکس دوم هم خرابکاری های بعثیون و درگیری های داخلی شهر در سال 1358 را نشان می دهد. در ادامه عکس هایی از مقاومت های مردمی آورده شده و صحنه های درگیری هم بخش دیگری را نشان می دهد. اغلب عکس های این فصل برای علاقمندان به زیبایی های خرمشهر، دلگیر و ناراحت کننده است؛ چرا که ساعت 16 و 30 دقیقه روز چهارم آبان ماه سال 1359 را در یادها تداعی می کند که یکی از تلخ ترین لحظه های تاریخ معاصر ایران اسلامی به شمار می رود، روزی که خرمشهر پس از 34 روز پایمردی و مقاومت مظلومانه مردمی سقوط کرد و قسمت غربی آن و قریب به 180 کیلومتر طول خط مرزی و 5400 کیلومتر مربع از خاک میهنمان به اشغال ارتش عراق درآمد.

البته عکس های آزادسازی خرمشهر در این فصل حلاوت خاصی را به بینندگان می بخشد؛ عکس هایی از نماز شکر فاتحان خرمشهر به همراه شادمانی مردم در آزاد سازی این شهر.

بیشترین حجم کتاب به این فصل اختصاص یافته که در آن ماندگار ترین عکس ها از دوران مقاومت، اشغال و آزادی از زاویه نگاه عکاسان بزرگ به تصویر کشیده است.

سرانجام فصل سوم با عنوان "زندگی پس از جنگ در خرمشهر" بیشتر دمیدن روح دوباره به کالبد زخمی شهر را نشان می دهد. عکس هایی از بازگشت اهالی بعد از دوری سخت و طاقت فرسا که فقط ساکنان خرمشهر آن را به معنای واقعی اش لمس کردند.

عکس های این بخش اغلب بر سازندگی خرابی ها تاکید دارند. کاروان های راهیان نور در این فصل حضور دارند تا غربت خاک شلمچه بیش از پیش نمایانده شود. تصاویری که در این بخش ارائه شده اغلب رنگی است تا شادابی و سرزندگی دوباره در این شهر جنگ زده را به بینندگان منتقل کند؛ در بیشتر عکس ها، اسکله ها و پلها و بندر بازسازی شده اند و سایر بناهای شهر هم میزبان ساکنان است، هر چند هنوز تا بازسازی کامل فاصله مانده و طبعا در صورت بازسازی کامل چهره شهر حال و هوای دیگری به خود خواهد گرفت.

به هر حال در میان هنرهای گوناگون، عکاسی به دلیل امکان حضور سریع در صحنه و ثبت وقایع، اگر نگوییم موثرترین دست کم یکی از تاثیرگذارترین ابزار انتقال معانی است. عکاسان پیوسته با حضور به هنگام خویش توانسته اند صحنه های بی بدیلی را ثبت کنند که هنرمندان دیگر عرصه ها غالبا از آن محروم بوده اند و در این راستا اقدام اخیر نشر شاهد تلاش ارزنده ای است که در ماندگاری آثار ارزشمند از دوران سرنوشت ساز کشورمان موثر است که می تواند به عنوان تاریخ مستند و صور در اختیار علاقمندان و پژوهشگران عرصه های مختلف تاریخی، اجتماعی و... قرار گیرد.

این مجموعه کتاب شامل 230 عکس از بین شش هزار عکس است که خرمشهر را در سه مقطع زمانی قبل از جنگ، حین جنگ و بعد از جنگ به تصویر کشیده است.

کتاب عکس خرمشهر حماسه مقاومت دربرگیرنده عکس های نمایشگاه و مسابقه سراسری عکس خرمشهر، حماسه مقاومت تهران است که توسط معاونت پژوهش و ارتباطات بنیاد شهید و امور ایثارگران و به کوشش مجتبی آقایی سربرزه در سال 1386 به مناسبت سوم خرداد، روز ملی مقاومت، ایثار و پیروزی و بیست و پنجمین سالگرد فتح خرمشهر منتشر شده است.

گروه انتخاب آثار این کتاب و نمایشگاه عبارت است از: مجتبی آقایی، کوروش ابوطالب امام، بهمن جلالی، سعید صادقی، سیف الله صمدیان، جاسم غضبانپور و سیدعباس میرهاشمی.

در فصل اول که به خرمشهر پیش از جنگ تحمیلی می پردازد حسین چنعانی مطالبی را از تاریخچه، جغرافیای طبیعی، موقعیت اقتصادی و اجتماعی، زبان و جمعیت و موقعیت سوق الجیشی خرمشهر بیان می کند.

قسمت عمده آثار به فصل دوم «دوران اشغال و آزادسازی» اختصاص دارد.

اسامی عکاسان برگزیده نمایشگاه بدین شرح است:

بخش / اول خرمشهر قبل از جنگ تحمیلی: عبدالسلام بدوی نژاد

بخش دوم/ مقاومت در خرمشهر، اشغال و آزاد سازی: علیقلی ضیائی، اسماعیل داوری، محسن وفایی شاندیز، محسن راستانی، امیرعلی جوادیان و محمد صیاد صبور،

در این بخش از جهانگیر رزمی، محمدرضا صفار خوش اقبال و مهرداد ارشدی تقدیر به عمل آمد

بخش سوم/ زندگی پس از جنگ در خرمشهر: جمال صالحی، احسان رجبی، حسن قائدی، مهدی منعم، بهزاد فیروزی‎

کتاب در قطع سلطانی با جلد سخت و کاور گلاسه مات منتشر شده است.

* همچنین می توانید به کتاب «آبادان و خرمشهر: (به روایت تصویر)» موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان مراجعه بفرمایید.

یک شنبه 25 اردیبهشت ماه 1401* شماره 240، هفته سی و پنجم* نگاه

معرفی 400 اثر هنری ایران

از میان آثار ادبی کتاب شاهنامه فردوسی تاکنون بیش از دیگر آثار مهم مورد توجه نگارگران مشهور قرار گرفته است. نگاره‌های شاهنامه در عین‌ بهره‌گیری از اصول و موازین و کلیات نقاشی ادوار گذشته متضمن ابداعات چشمگیری است. توصیف و تحلیل نگاره‌های نسخه معروف خطی شاهنامه، به‌ جا مانده از سال 732 ق برای نخستین‌بار همراه با کلیه نگاره‌های آن در چاپ حاضر نشر می‌یابد. فصل اول به شاهنامه حکیم فردوسی و سنن تصویرگری می‌پردازد.

در فصل دوم نسخه خطی شاهنامه، یعنی شاهنامه سال 733 ق معرفی و ویژگی های هنری تصاویر آن موشکافانه بررسی می‌گردد. در فصل آخر سخن از مکتب اینجو ـ از مکاتب معروف نگارگری در نیمه دوم قرن هشتم در شیراز ـ به‌ میان می‌آید. کتاب با فهرستی از نامهای اختصاری، منابع و مآخذ، شرح مفصل 52 فقره نگاره، فهرست تصاویر و نگاره‌ها، نمایه و چند پرده نگاره رنگی پایان می‌یابد. این کتاب با مشارکت سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انتشارات فرهنگستان هنر به چاپ رسیده است.

این مجموعه بیش از 400 اثر هنری ایران متعلق به قرن 15 تا 19میلادی معرفی شده است. بدین ترتیب، در کتاب حاضر، نگاره‌های مربوط به نسخه‌های شاهنامه، با ذکر جزئیات و صحنه‌های هر یک تشریح گردیده است. تصویر هر یک از این نگاره‌ها نیز در کتاب آمده است. این نگاره‌ها از جهات متعدد، از جمله ترکیب‌بندی هنری، رنگ‌ پردازی، و آزادی در بیان طراحی و بالاتر از همه نگاه بسیار نو و نحوه ورود به موضوعات حائز اهمیت است.

* دیگر آثار آدل آدامووا: - نگاره‌های ایرانی گنجینه ارمیتاژ

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: نگاره‌های شاهنامه

مؤلفان: لئون گیوازالیان، آدل آدامووا

مترجم: زهره فیضی

ناشر: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

تعداد صفحات: 250 صفحه

*موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

* دیگر آثار مترجم:

زهره فیضی مترجم ایرانی متولد سال 1351 می باشد. از دیگر آثار این مترجم و نویسنده به «طراحی‌های ایوان شیشکین از منظره» تألیف ایوان ایوانوویچ شیشکین، «نقاشی و ادبیات ایرانی / موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان» نوشته‌ یلنا آرتیوموونا پولیاکووا و زد.ای. رحیمووا، «سیر تحول نقاشی ایرانی: سده‌ شانزدهم میلادی» و « هنرهای ظریف ایران» می‌توان اشاره کرد.

یک شنبه 18 اردیبهشت ماه 1401* شماره 233، هفته سی و چهارم* نگاه

پنجره ای به هنر چین

کتاب هنر چین از سال 1980 (در دو جلد) شامل نقاشی سنتی چینی، نقاشی رنگ روغن؛ حکاکی و آبرنگ؛ مجسمه سازی، هنر سفالگری و نقاشی دیواری در هنر معاصر چین از سال 1980 می باشد. این کتاب، 1300 اثر هنری از 1250 هنرمند چینی را با معرفی هنرمندان و آثار آنها به نمایش می گذارد. این جلد حاوی بیش از 200 نقاشی رنگ روغن در انواع نقوش و مضامین است که در محافل هنری تأثیرگذار بوده و پاسخ جامعه را برانگیخته است. آنها مظاهر استاندارد هنری بالای خالقین هستند و ارزشهای فرهنگی آنها در حد زمان است. چین کشوری با سابقه فرهنگی و تاریخی بسیار در تمدن جهان است که آثار باقی‌مانده از سنت‌های قدیم آن سهم بزرگی در توسعه تمدن جهانی و انسانی ایفا کرده است.

هنرمندان چینی با ظرافت و با استفاده از ساده‌ترین ابزار به بیان احساسات و خلق آثار درخشان در هنرهای مختلف از موسیقی گرفته تا خوشنویسی و هنرهای دستی و سنتی پرداخته‌اند.

کتاب دوجلدی «هنر چین از 1980» برگزیده‌ای از آثار هنرمندان معاصر چین است که اصل آن در مجموعه‌ای 6 جلدی در سال 2015 در چین ‌منتشر شده است. این کتاب مجموعه نمایشگاهی سیار از آثار هنرمندان چینی طی چهار دهه گذشته یعنی از زمان در پیش گرفتن سیاست‌های اصلاحات و درهای باز در 1980 در کشور چین است. مجموعه‌ای از آثار برگزیده هنرمندان معاصر چینی در این مجموعه از رهگذر بازنمایی مناظر طبیعی و زندگی روزمره اقوام و روستاییان و نیز با به تصویر کشیدن و تبیین هنری تجربه‌های تاریخی تلخ این ملت، ما را با جلوه‌های مختلف زندگی مردم این کشور آشنا می‌کند.

ملت و کشوری غنی از نظر فرهنگ و شیوه‌های آفرینش هنری که با وجود روابط دیرینه اقتصادی و فرهنگی برای ما کمتر شناخته شده است.

 سال1980 تا امروز سال فراموش‌نشدنی برای چین بوده است. چین از همان سال سیاست اصلاحات و درهای باز سیاسی را اجرا کرد. این سیاست‌ها مردم، اقتصاد و زندگی مردم را بسیار تغییر داد.‌ همه این آثار بیانگر تغییرات عمیق اجتماعی و اقتصادی مردم و تغییر اندیشه و فلسفه در آثار هنری است‌. کتاب «هنر چین از 1980 » را می توان از جمله ‌پنجره ‌های گشوده میان ایران و چین  دانست. ما با چین «پل‌»های تاریخی و فرهنگی زیادی داریم. پنجره‌های ما به چین، امروز بیشتر از نگاه غربی‌ها باز می‌شود. این در حالی است که یکی از مهم‌ترین‌ پنجره‌های رو به چین‌، پنجره فرهنگ و هنر است. همچنان‌که در مقدمه این کتاب به زخم ‌های تاریخی چین در سال 1980 اشاره شده است و شناخت این زخم‌ ها در هنر چین متجلی است. مقدمه کتاب خوب و کامل است که فان‌ دی‌ آن یکی از بزرگان معاصر هنر چین آن را نوشته است‌.

این کتاب در 2 جلد با دربرگیرندگی نمایش و تحلیل 600 اثر منتشر شده است. وقتی کتاب را ورق می‌زنیم، متوجه می‌شویم که هنرمند معاصر چین بعد از سیاست‌های درهای باز و آشنا شدن با فرهنگ و تمدن غرب، فرهنگ و تمدن کهن خود را فراموش نکرده و از هنر غرب زمینه‌ هایی را دریافت کرده است. چینی ‌ها با نقاشی به اعتلای فرهنگی رسیدند. چینی‌ ها خط را به نقاشی منتقل کرده ‌اند و آنچه می‌اندیشند را در خط نشان می‌دهند. نمونۀ مشابه این موضوع در زبان فارسی را در شعر می‌بینیم.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: هنر چین از 1980

نویسنده: فان دی آن

مترجم: زهره هدایتی بیدهندی

ناشر: علمی و فرهنگی

تعداد صفحه: 694 صفحه

هنرمند معاصر چینی در نقاشی آبرنگ، رنگ روغن، دیوارنگاری و سفالگری از اصل خود دور نشده است. تصور ما از هنر چین در حد خط‌نقاشی‌های سنتی این کشور است که با این کتاب می تواند تغییر کند و نگاه جامع تری به هنر چین داشته باشیم.

* درباره نویسنده:

فن دی آن کیوریتور موزه ملی هنر چین، معاون مدیر انجمن هنرمندان چین، استاد و منتقد هنری است. وی معاون سابق رئیس آکادمی مرکزی هنرهای زیبا در چین بود. محور تحقیقات وی هنرهای زیبا و نقد هنری قرن بیستم چین است. وی نویسنده کتاب هنرهای سنتی نقاشی چینی در فرهنگ معاصر است. همچنین سردبیر هنر چینی است از جمله: آموزش هنر در کالج های جهان، و هنر معاصر و فرهنگ چین.

* دیگر آثار مترجم: مصائب جنگ/ ماشین های عجیب و غریب برای جورج گوسفند/ فرهنگ شناسی/ سرور دانای آسمان‌ها (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

یک شنبه 11 اردیبهشت ماه 1401* شماره 226، هفته سی و سوم* نگاه

نقاشی با بوی ریاضی

کتاب مجموعه آثار گرافیکی موریس اشر به صورت مصور با کاغذ گلاسه  که دارای تصاویر رنگی ست، در اختیار علاقمندان قرار گرفته است. موریس کرنلس اشر (17 ژوئن 1898 – 27 مارس 1972) معروف به موریس اشر یک هنرمند گرافیک اهل هلند بود که آثار شگرفی از حکاکی روی چوب، چاپ سنگی و قلم زنی سایه روشن را خلق کرد که از محاسبات ریاضی الهام گرفته‌اند. آثار اولیه او از طبیعت الهام می‌گرفت، مطالعه حشرات، مناظر، و گیاهان مانند گلسنگ‌ها نظر اشر را به خود جلب می‌کرد، و او این عناصر را به عنوان جزئیات در آثار خود مورد استفاده قرار می‌داد. اولین اثر هنری او، در سال 1922 تکمیل شد که شامل سر انسانی است که به هشت ردیف تقسیم شده ‌است. بعدها در حدود 1924، او اقدام به طراحی مناظر ارگانیک کرد و از ترسیم های منظم و هندسی دست کشید.

او به ایتالیا و اسپانیا سفر کرد و به طراحی ساختمان‌ها و مناظر شهری از جمله معماری و کاشی‌کاری‌های الحمرا و مسجد جامع قرطبه در کوردوبا پرداخت، و رفته رفته به ساختار ریاضی بیشتر علاقه‌مند شد. او به خاطر آثار ملهم از ریاضی خود در جهان مشهور است. هنر اشر نزد دانشمندان و ریاضیدانان، و همچنین در میان مردم عادی به خوبی شناخته شده‌است. افزون بر اینکه آثار او در انواع مقالات فنی استفاده می‌شود، کارهایش بر روی جلد بسیاری از کتاب‌ها و آلبوم‌ها نقش بسته‌است. او یکی از منابع الهام عمده داگلاس هافستادر در نگارش کتاب «گودل، اشر، باخ» در سال 1979 بود. از مشهورترین آثار او «نسبیت»، «آبشار»، «دست با بازتاب کره» و «دستانی که نقاشی می‌کنند» هستند. موزه اشر در لاهه در بردارنده برخی از آثار اوست.

* شیوه کار اشر:

ویژگی کارهای او استفاده از اشکال و عملیات ریاضی است از جمله اشیاء غیرممکن، اکتشاف بی‌نهایت، انعکاس، تقارن، ژرفانمایی، بریدن یا امتداد اضلاع و زوایای چندوجهی ها، هندسه هذلولی، موزائیک‌کاری و مانند آن‌ها. اگر چه اشر را فاقد دانش ریاضی می‌دانند اما او با ریاضیدانانی چون جورج پولیا، راجر پنروز، و هارولد کوکستر تعامل داشت و مقالات ریاضی ایشان و همچنین نوشته‌های بلورنگار معروف فردریش هاگ را می‌خواند و به این وسیله تحقیقات خود در مورد موزائیک‌کاری را توسعه می‌داد. این هنرمند می‌توانست با نقاشی‌های خود سازه‌هایی ترسیم نماید که به نظر غیرممکن می‌رسیدند و به نوعی مفهوم بی‌نهایت را تداعی می‌کردند. مفهوم دیگری که در نقاشی های این گرافیست زیاد به چشم می‌خورد، مفهوم دگردیسی و تبدیل و تناسخ یک موجود به موجودی دیگر در زنجیره‌ای بی‌انتهاست.

* تفسیر نقاشی پله

این نقاشی جهانی را به تصویر می کشد که در آن قوانین طبیعی گرانش اعمال نمی شود. به نظر می رسد ساختار معماری مرکز یک جامعه ایده آلی باشد، بیشتر ساکنان آن به طور عادی به دنبال کارهای عادی خود مانند غذا خوردن می روند. پنجره ها و درهای ورودی وجود دارد که منجر به تنظیمات بیرونی پارک مانند می شود. همه این چهره ها لباس یکسانی دارند و دارای سرهایی به شکل لامپ هستند. شخصیت های یکسانی از این دست را می توان در بسیاری دیگر از آثار اشر یافت.

در دنیای نسبیت، سه منبع جاذبه وجود دارد که هر یک نسبت به دو منبع دیگر متعامد هستند.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: مجموعه آثار گرافیکی موریس اشر

نویسنده: موریتس‌کورنلیس اشر

مترجمان: محمدرضا عبدالعلی – مژگان جایز

ناشر: فرهنگسرای میردشتی

تعداد صفحات: 78 صفحه

* موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

هر ساکن در یکی از چاه های جاذبه زندگی می کند، جایی که قوانین فیزیکی عادی اعمال می شود. شانزده شخصیت وجود دارد که بین هر منبع جاذبه گسترش یافته است، شش در یک و پنج در هر دو منبع دیگر. سردرگمی آشکار چاپ سنگ چاپ از این واقعیت ناشی می شود که سه منبع ثقل در یک فضا به تصویر کشیده شده اند.

این سازه هفت راه پله دارد و از هر پلکان می توان برای افرادی که به دو منبع جاذبه متفاوت تعلق دارند استفاده کرد. این پدیده های جالبی ایجاد می کند ، مانند در پله های بالایی، که در آن دو ساکن از یک پله در یک جهت و در یک طرف استفاده می کنند، اما هر یک از چهره های مختلف هر پله را استفاده می کنند. بنابراین، یکی از پله ها پایین می آید در حالی که دیگری از آن بالا می رود، حتی در حالی که تقریباً در کنار هم حرکت می کند. در سایر پله ها، ساکنان به صورت وارونه از پله ها در حال بالا رفتن تصویر شده اند، اما بر اساس منبع ثقل خود، آنها به طور عادی در حال بالا رفتن هستند.

هر سه پارک مربوط به یکی از چاه های ثقل است. به نظر می رسد همه درها به جز یکی به زیرزمین های زیر پارک منتهی می شود. از آنجا که از نظر جسمی امکان پذیر است، چنین زیرزمین هایی مطمئناً غیرمعمول هستند و به تأثیر سورئال تصویر می افزایند.این یکی از محبوب ترین آثار اشر است که به روش های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است.

* درباره نویسنده:

موریس اشر در 17 ژوئن 1898 در لیوواردن مرکز ایالت فریسلاند در بخش شمالی هلند پا به دنیا نهاد. او کوچکترین پسر جورج موریس مهندس عمران بود و موریس از همسر دوم پدرش به دنیا آمد. خانواده او در 1903 به آرنهم نقل مکان کردند و موریس دوره دبستان و دبیرستان و بیشتر جوانیش را تا سال 1918 در آنجا گذراند. دوستان و خانواده موریس او را ماک صدا می‌کردند. او در دوران کودکی رنجور بود و از بیماری ‌هایی رنج می‌برد. در هفت سالگی در یک بیمارستان تخصصی بستری بود و نتوانست سال دوم دبستان را با موفقیت تمام کند. اگرچه نمرات درسی او به‌طور کلی ضعیف بود اما در زمینه نقاشی دارای استعداد ویژه‌ای بود و تا سیزده سالگی به نجاری و فراگیری پیانو می‌پرداخت و در دوره‌های کوتاهی به مطالعه معماری روی آورد.

وی از سال 1919 تا 1922 تحت نظر ساموئل جسورن د موسکویتا در هارلم هلند به تحصیل در رشته گرافیک پرداخت. اشر پس از پایان تحصیلاتش در این رشته، به دفعات بخصوص به ایتالیا مسافرت کرد و از 1923 تا 1935 در رم اقامت داشت. ظهور فاشیسم در این دوران، زندگی را در رم برای او بیشتر و بیشتر غیرقابل تحمل می‌ساخت، بنابراین در ژوئیه 1935 به شاتوداوراکس در سوئیس رفت. از ماه مه تا ژوئن 1936، او آخرین سفر مطالعاتی خود را که از سواحل ایتالیا تا اسپانیا بود با کشتی اقیانوس‌پیما اجرا نمود. در این سفر از روی معرقهای کاخ الحمرا و مسجد جامع قرطبه در کوردوبا به کپی‌برداری پرداخت. در 1937 به اوکل که نزدیک بروکسل بود رفت و در سال 1941 از آنجا به هلند برگشت تا در بارن اقامت گزیند. موریس اشر در 1970 به لارن در شمال هلند رفت و در 27 مارس 1972 درگذشت.

* درباره مترجم:

- محمدرضا عبدالعلی

طراح گرافیک، متولد 1362 در تهران و هنر ‌آموخته‌ ارشد طراحی گرافیک از دانشکده هنرهای زیبا، در دانشگاه تهران است. او به عنوان مدرس هنر در دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه میرعماد و مدرسه ویژه تدریس کرده است و همچنین سخنرانی‌هایی در زمینه‌ تایپ و تایپوگرافی در همایش‌ها و کنفرانس‌هایی از جمله مرکز دیزاین دانشگاه بمبئی، پردیس کیش دانشگاه تهران داشته است. وی به عنوان طراح گرافیک و مدیرهنری با مراکز فرهنگی و تجاری همکاری کرده و در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی بسیاری شرکت داشته است. آثار او در مجلات و کتاب‌های متعددی چون مجله‌ی نشان، مجله‌ هنرهای زیبا و کتاب آرابسک و سرونقره‌ای به‌چاپ رسیده است.

* دیگر آثار مترجم:

- گریدبندی در تایپوگرافی / - شاهکارهای خطاطی اسلامی / - تاملی در طراحی حروف: ایدئولوژی کاربردی در تایپوگرافی

* همچنین کتاب «کند و کاوی در دنیای جادویی و علمی موریس اشر» در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان درباره آثار اشر موجود است.

یک شنبه 4 اردیبهشت ماه 1401* شماره 219، هفته سی و دوم* نگاه

مصداق یک هنرمند متعهد

جاذبه شدیدی که در کاریکاتورهای "ناجی العلی" کاریکاتوریست فلسطینی وجود دارد در اعماق وجود مخاطب تاثیر می‌گذارد و چنان احساس و عاطفه او را برمی‌انگیزد که ناخودآگاه زبان به ستایش از شخصیت صاحب این آثار هنری می‌گشاید. پویایی، حیات و محتوای عمیق و جنبه‌های فنی در عین سادگی کارهای ناجی بر ارزش و اهمیت آن افزوده و موجب گردیده است که به رغم گذشت زمان هرگز به کهنگی نگراید و جاودانه بماند.

رمز این جاودانگی را هم‌چنین باید در شخصیت خود ناجی جست‌وجو کرد؛ ناجی مصداق یک هنرمند متعهد است و هر آن‌گاه که با تعهد درآمیزد جاودانه خواهد شد. از این رو کاریکاتورهای ناجی را باید به حق، هنر متعهد نامید. نوشتار حاضر نگاهی گذرا به زندگی و دیدگاه‌های ناجی العلی کاریکاتوریست مشهور جهان عرب و کندوکاو و نقدگونه‌ای است از آثار این هنرمند.

ماهر الیوسفی، نویسنده این کتاب، کوشیده است با استفاده از کاریکاتورهای ناجی العلی برخی از زوایای فکری و ابعاد شخصیتی وی را برای مخاطبان بازگو نماید. وی موضوعات متفاوت اعم از اجتماعی، سیاسی و هنری را مطرح ساخته و دیدگاه های ناجی درباره آن را با استناد به آثار هنری بر جای مانده از وی بیان داشته است.

ناجی مانند هر هنرمند موفقی از طریق هنر خویش، یعنی کاریکاتورهایش با مخاطبان خود سخن می گوید و می توان شخصیت وی را از لابه لای آثارش باز شناخت.

 

عنوان کتاب: تراژدی تلخ و کمدی شگفت:

 نقد و نظری بر زندگی و آثار ناجی‌العلی (کاریکاتوریست مشهور فلسطینی)

نویسنده: ماهر الیوسفی

مترجم: حجت رسولی

ناشر: سوره مهر

تعداد صفحات: 104 صفحه

* درباره ناجی العلی:

ناجی العلی در سال 1938 در شمال فلسطین چشم به جهان گشود. در سال 1948 در پی هجوم صهیونیست ها به فلسطین در حالی که 10 سال بیشتر نداشت از سرزمین خود رانده شد و همراه خانواده اش در اردوگاه عین الحلوه در جنوب لبنان اقامت گزید. وی در اواخر دهه 50 به جنبش ناسیونالیست های عرب پیوست، در اوایل دهه 60 توسط پلیس لبنان دستگیر و زندانی شد. نخستین کاریکاتورهای وی بر دیوار اردوگاه و مدتی که در زندان بود بر دیوارهای زندان نقش بست تا سرانجام هنگامی که غسان کنفانی از اردوگاه بازدید می کرد به توانایی و هنرمندی وی پی برد و از او خواست که در نشریه الحریه به فعالیت بپردازد. ناجی العلی سرانجام در سال 1978 ترور و در نزدیکی لندن و دور از وطنش فلسطین به خاک سپرده شد. بعد از مرگ ناجی طی سالهای 1976 تا 1985 گزیده ای از مجموعه کاریکاتورهایش درسه مجلد منتشرشد، اتحادیه هنرمندان فلسطین در سوریه جایزه ای را با نام وی اختصاص داد و کاریکاتورهایش در بیشتر روزنامه های عربی منتشرشد.

* درباره مترجم:

وی استاد گروه زبان و ادبیات عرب دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی است. دکتر رسولی در سال 1357 در رشته ریاضی فیزیک از دبیرستان دکتر هوشیار تهران فارغ التحصیل شد و همان سال در رشته فیزیک در دانشگاه شهید بهشتی پذیرفته شد. وی در سال 1365 در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه شهید بهشتی فارغ التحصیل و در سال های 1369 و 1374 در رشته زبان و ادبیات عربی در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. او به مدت 2 سال در دانشگاه مطالعات بین‏المللی شانگ‎های چین تدریس کرده و راهنمایی پایان‏نامه‏ های دانشجویان را برعهده دارد.

* دیگر آثار مترجم:

1. ترجمه:

- ملیت در جهان بی‏هویت (الوطنیه فی عالم بلا هویه). نویسنده حسین کامل بهاء‏الدین. تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

- ادبیات تطبیقی (الادب المقارن). نویسنده طه ندا. نشر آوام.

- روان‏شناسی سیاسی اسراییل، (سایکولوجیه السیاسیه الاسرائیلیه). نویسنده احمد النابلسی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

2. تالیف:

- چین، زبان فارسی و ایران‏شناسی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

- اسطوره متن بینافرهنگی (شاهنامه فردوسی در جهان عرب). به کوشش بهمن نامور مطلق. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

* همچنین کتاب «کاریکاتورهای ناجی العلی» که مجموعه تعدادی از کاریکاتورهای این هنرمند است، در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان موجود است

یک شنبه 28 فروردین ماه 1401* شماره 212، هفته سی و یکم* نگاه

دل‌انگیزترین شهر آسیا

شیراز، پرده‌ای گشاده از جمال و جلال و شگفتی تمدن ایران است. شهری که همواره خرمن خرمن گل‌های عشق و راز و عرفان را به جهانیان هدیه کرده است. شیراز، این سرزمین اهورایی ایران و پایتخت پارس، دل‌انگیزترین شهر آسیا که سمندروار از دل خاکستر تخت جمشید برخاست، شهری‌ست زیبا در لفافی سبز از درختان بلند سرو، معطر نارنج و گل‌های هزار رنگ. شهری که سحرگاهان با نغمه‌ چنگ هنرمندان بیدار می‌شود و شباهنگام با لالایی شاعران خفته در آن به خواب ناز می‌رود. کتاب شیراز دربرگیرنده مجموعه عکس های فرانک بوب است که در سال 1381 سازمان ایرانگردی و جهانگردی استان فارس با همکاری بنیاد فارس شناسی آن را منتشر کرده است.

کتاب با مقدمه علیرضا قائدیان پیرامون شیراز و ویژگی های خاص آن آغاز می شود و سپس به نمایش عکس ها خواهیم نشست. در انتهای کتاب فهرست موقعیت مکانی هر تصویر به همراه عکس کوچک و شماره صفحه برای راهنمایی مخاطبان قرار گرفته است.کتاب با 84 قطعه عکس رنگی در قطع رحلی و جلد سخت با کاور گلاسه منتشر شده است.

شهر شیراز، این شهر زیبا و دل‌انگیز و دوست داشتنی که خاکش دامن‌گیر و آسمانش آبی است، عاشقان فراوانی را به خود جذب کرده است؛ آنانی که برایش شعرها سروده‌اند، داستان‌ها گفته‌اند، فیلم‌ها ساخته‌اند و کتاب‌ها نوشته‌اند.از سده‌های پیشین تاکنون، نویسندگان و مورخان شهیری دست به قلم برده و کتاب‌های بسیاری در وصف شیراز و جاذبه‌های دیدنی آن نوشته‌اند. یکی از کتاب‌های جامع شیرازشناسی، اثر ارزشمند شادروان علی سامی با نام «شیراز شهر جاویدان» است که در سال 1363 برای آخرین بار توسط انتشارات نوید شیراز منتشر شد.

پس از آن در مدت کوتاهی کمتر کتابی در این شهر در وصف شیراز منتشر شد مگر کتاب‌های مصور هنرمندان عکاس و نقاش چیره‌دست این شهرـ همچون آقایان پژمان ضیائیان، منصور صانع، حسن مشکین‌فام و خانم فرانک بوب ـ که هرکدام دارای ارزش و اعتبار ویژه‌ای هستند.

* دیگر آثار فرانک بوب:

عکس های این عکاس را می توان در دو کتاب زیر نیز دید.

- مساجد تاریخی شیراز: (نویسنده: کوروش کمالی سروستانی، فرانک بوب (عکاس)، منصور صانع (عکاس))

- موزه های فارس: (نویسنده: فرح نیازکار، محمدرضا آقایی (عکاس)، بابک فرهمند (عکاس)، علیرضا قائدیان (مقدمه)، فرانک بوب (عکاس))

* شیراز از نگاه عکس

همچنین می توانید درباره شیراز از نگاه عکس به کتاب های زیر که در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان موجود است مراجعه کنید:

- بیاد شیراز: عکسهای شیراز قدیم / - شهر من شیراز / - شیراز: رویای رنگین سرزمین پارس (فارسی ، آلمانی، فرانسه) / - شیراز: و چشم اندازهای پیرامون آن

 شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: شیراز

مجموعه عکس های فرانک بوب

ناشر: سازمان ایرانگردی و جهانگردی فارس

یک شنبه 21 فروردین ماه 1401* شماره 205، هفته سی ام* نگاه

تجلی روح یک ملت

این کتاب مجموعه ای  از آثار کاظم چلیپا است که با مضامینی مذهبی و دفاع مقدس، به خوبی احساسات نقاش را بیان می کند. کاظم چلیپا هنرمندی است که هرگاه اسمش می آید نام نقاشی انقلابی را با خود می آورد. نگاه به کارنامه چلیپا موید این نکته است که او همواره سعی در به تصویر کشیدن اندیشه های انقلابی و سیاسی خود داشته است. یکی از زیباترین آثاری که به وظیفه عظیم زنان در جنگ و انقلاب اشاره دارد، تابلویی است اثر قلم توانای کاظم چلیپا به نام «کویر»؛ زنی با چادر سیاه و مقنعه سفید، همان زنی است که از دامن او مرد به معراج می رود. این زن مرواریدی است که در لباس پوشیده صدف عفت پرورش یافته است. این زن با آن زنانی که زیبایی ها و اسرار وجودی خویش را به شیطان هوس پرست فروخته اند بسیار متفاوت است. سبد شقایقی که در بغل دارد، و نطفه نور در خود پرورده است.

چلیپا کویر را چون مظهری برای کرامت انسانی و عدم تعلقات برگرفته و اگر این چنین باشد، آن در چوبی راهی است که از باطن کویر به باغ آزادگی گشوده است. چلیپا یک هنرمند جدی در بیان حقیقت هاست، حقیقتی که در روح خاموش و پر از سکوت درون اوست و با قلم عشق و هنر، در دامان شگفتی ها، متجلی می سازد. اگر به دقت در آثارش به دیدن بنشینیم نمایش بلند تجلی روح یک ملت را در دهه طوفانی تاریخ و سرنوشت را می توانیم ببینیم. کاظم چلیپا (زاده 1336 در تهران) نقاش و مدرس دانشگاه است.

 

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: مجموعه آثار نقاشی کاظم چلیپا

ناشر: سوره مهر

تعداد صفحات: 87 صفحه

او فرزند حسن اسماعیل‌زاده، نقاش سبک قهوه‌خانه است. وی نقاشی را نزد پدرش حسن اسماعیل‌زاده آموخته است.‌ او کارشناسی نقاشی از دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد نقاشی از دانشگاه تربیت مدرس و دکتری پژوهش هنر از دانشگاه شاهد دارد و در حال حاضر مدرس دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه هنر شاهد و همچنین مدرس دانشگاه سوره است. او عضو شورای نشر آثار امام در سالگرد صدمین سال تولد امام خمینی و عضو افتخاری انجمن نقاشان باکو نیز بوده است. چلیپا آثارش را در تعداد نمایشگاه گروهی و بیینال‌های نقاشی در داخل و خارج از ایران به نمایش گذاشته و کسب مقام اول نمایشگاه بین‌المللی هنرهای ظریفه ژاپن در سال 1371 را در کارنامه هنری‌اش ثبت کرده‌است. چلیپا برنده جایزه دست خط زرین امام در سالگرد جنگ ایران و عراق و برنده قلم موی زرین جایزه ویژه و دیپلم افتخار شده‌است. او در کنار ناصر پلنگی، حبیب‌الله صادقی، حسین خسروجردی و چند تن دیگر به «نقاشان انقلاب» مشهورند.

یک شنبه 14 فروردین ماه 1401* شماره 198، هفته بیست و نهم* نگاه

عکس گلستان و خاطره کاوه

کتاب کاوه گلستان تنها یک کتاب ساده نیست. کتابی است که گفت وگویی ساده با کاوه گلستان را در کنار دیگر مصاحبه ها و در نهایت آلبوم هایی از مجموعه های شاخص عکاسی این عکاس و خبرنگار و هنرمند در یک عنوان با نام کاوه گلستان جمع کرده است.

نزدیک به نیمی از کتاب در بخش دوم با عکس هایی از روزهای انقلاب، سالهای جنگ، کارگر، مجنون و روسپی تکمیل شده است و در بخش نخست کتاب نیز یک گفت وگوی بی پیرایه شفاهی و سپس گفت و گویی مکتوب به رشته تحریر درآمده است. لیلی گلستان در ابتدای کتاب متنی دارد و در ادامه حمید قزوینی در مقدمه کتاب به تاریخ 14 خرداد 1383 نکات قابل توجه و البته مهمی را در اختیار مخاطب قرار داده است.کتاب کاوه گلستان تا صفحه 96 شاهد متن و از این صفحه تا انتهای کتاب، عکس هایی از مجموعه های نامبرده شده از این عکاس به نمایش گذاشته شده است.

در این گفت و گو که با زنده‌یاد "کاوه گلستان" صورت گرفته سعی شده زندگی و فعالیتهای وی در عرصه عکاسی (اعم از عکاسی خبری یا غیر خبری) شناسایی و معرفی شود. بخش نخست کتاب شامل مصاحبه "محسن مصحفی" با "کاوه گلستان" است. در بخش دوم، توضیحات کاوه گلستان درباره دو قطعه عکس تاریخی، همراه با خاطرات مرتبط با این عکس‌ها به چاپ رسیده است. این قسمت متن مصاحبه کاوه با تلویزیون است. بخش سوم نیز شامل یک مصاحبه مکتوب و غیابی است که در آن تلاش شده بخشی از اظهارات و خاطرات کاوه گلستان که قبلا به صورت پراکنده در مطبوعات منتشر شده فراهم آید.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: کاوه گلستان، عکس ها و گفت و گو

نویسنده: محسن مصحفی

به کوشش: حمید قزوینی، لیلا گلستان

ناشر: دیگر

تعداد صفحات: 176 صفحه

* درباره کاوه گلستان:

سید کاوه تقوی شیرازی (17 تیر 1329 در آبادان - 13 فروردین 1382 در سلیمانیه عراق) معروف به کاوه گلستان، عکاس خبری، مستندساز و فیلمبردار ایرانی بود.

* دیگر آثار عکاس :

الف: آثار گلستان: - شورش. عکسها کاوه گلستان، محمد صیاد. بی جا: بی نا، 1358.

- ق‍ل‍م‍ک‍ار. ع‍ک‍س و ن‍وش‍ت‍ه از کاوه گ‍ل‍س‍ت‍ان. ت‍ه‍ران: ک‍ان‍ون پ‍رورش ف‍ک‍ری ک‍ودک‍ان و ن‍وج‍وان‍ان، 1352. (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

ب: درباره گلستان: - ثبت حقیقت: کاوه گلستان. گردآورنده هنگامه جلالی. تهران: چاپ و نشر نظر، 1389.

- تکه‌هایی از حقیقت: کاوه گلستان. گردآورنده هنگامه گلستان؛ مقدمه حجت سپهوند، نصرالله کسرائیان، جیم میور. تهران: چاپ و نشر نظر، 1390.

- بودن با دوربین: کاوه گلستان: زندگی، آثار و مرگ. حبیبه جعفریان. تهران: حرفه هنرمند، 1392.(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

یک شنبه 7 فروردین ماه 1401* شماره 191، هفته بیست و هشتم* نگاه

زیر درخت ذن

کتاب حاضر از متن انگلیسی با عنوان "Kyoto gardens" به فارسی ترجمه شده است. مترجم کتاب «باغ‌های کیوتو» گفته است: این کتاب نوشته کنزو یاماموتو، ژاپنی است. مترجم انگلیسی کتاب تام رایک است و من کتاب را از روی ترجمه انگلیسی به فارسی برگردانده‌ام. وی افزود: باغ‌های ژاپنی که بر اساس فلسفه بودیسم و ذن ایجاد می‌شوند، بسیار دل‌انگیزند. بر این اساس این کتاب بسیار می‌تواند مورد استفاده دانشجویان طراحی و معماری قرار گیرد. ذن شکلی از آیین بودایی مهایانه است که تاکید فراوانی بر تفکر لحظه به لحظه و ژرف‌نگری به ماهیت اشیا به وسیله تجربه مستقیم دارد. این مکتب معمولاً تعالیم خود را به صورت‌هایی تناقض‌آمیز و فرامنطقی بیان می‌دارد. ذن بودایی به دنبال اشراق کامل در معنای بودایی آن می‌باشد.

مترجم همچنین درباره سرگذشت این کتاب گفت: کتاب «باغ‌های کیوتو» را سال ها پیش برادرم از ژاپن سوغاتی آورد. در آن زمان، کتاب را به یکی از کتابخانه‌های اصفهان هدیه دادم. بعدها که در شهرداری اصفهان به عنوان کتابدار استخدام شدم، این کتاب را ترجمه کردم.

 

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: باغ‌های کیوتو

مؤلف: کنزو یاماموتو

مترجم: طلعت صابری

ناشر: انتشارات گلدسته

تعداد صفحه: 60 صفحه

*موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

*درباره نویسنده: طلعت صابری، هنرمند نقاش، تصویرگر، نویسنده و مترجم و کتابدار کتابخانه تخصصی هنر در شهر اصفهان است. 

- سرگذشت (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) - مزارع و گلها، ون گوگ (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) - زندگی با رنگ؛ آثار نقاشی مارگارت ملیس - نیلوفرهای آبی؛ زندگی و آثار کلود مونه (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) - کوه‌ها و آب، گل‌ها و پرندگان هوکوسای (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) - قصر الحمرا، دژ سرخ رنگ (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) - شکوه و جلال صنایع دستی ابتدای دوران مدرن، الوان و اشکال ازدواج (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) – درختان (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان).

یک شنبه 29 اسفند ماه 1400* شماره 184، هفته بیست و هفتم * نگاه

در قاب ایران

اثر«ایران، نگارستان یزدان»، کتاب نفیسی شامل عکس ‌هایی بسیار زیبا و دیدنی از طبیعت بکر و دست‌ نخورده شهرهای مختلف ایران، همراه با مکان ‌های دیدنی و تاریخی از عکاس و هنرمند ایرانی داوود وکیل‌زاده است.

* درباره عکاس: داوود وکیل زاده متولد 10 آذر در 1338 تربت جام خوش‌نویس، گرافیست و عکاس ایرانی است. تا کنون ده ها جلد کتاب از آثار وی به چاپ رسیده است. از جمله فعالیت های نمایشگاهی داود وکیل زاده یک نمایشگاه خوشنویسی در مشهد، دو نمایشگاه آثار خط گرافیک در موزه هنرهای معاصراصفهان و نشر ثالث تهران و دو نمایشگاه عکس در نگارخانه نیکول و نگارخانه کبک در تهران را می توان نام برد.

همچنین عکس های داود وکیل زاده در نمایشگاه های گروهی موزه قرآن تهران، اربیل عراق، تاجیکستان، موزه امام علی تهران و موزه هنرهای معاصر تهران(در بخش مدعوین جشنواره فجر) به نمایش درآمده است.

وی در سال 1389 به دعوت دانشگاه آزاد اسلامی” ورک شاپ” عکاسی طبیعت نیز برای دانشجویان برگزار کرده است. همچنین عکاسی قسمتی از پشت صحنه فیلم ” مستند ایران ” شبکه اول را بر عهده داشته است. داود وکیل زاده عضو رسمی انجمن طراحان گرافیک ایران، عضو انجمن عکاسان ایران و عضو انجمن عکاسان میراث فرهنگی ایران می باشد.

* آثار وکیل زاده:

1. نخستین مجموعه آثار 1384. / 2. آثار خط گرافیک (باورهای رنگ و قلم) 1385(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 3. ایران، جلوه‌های ناب 1385. / 4. تخت جمشید، یادگار باستان 1385 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 5. اصفهان، شکوه نقش 1385(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 6. ایران، شکوه زیبایی ها 1386. / 7. شیراز، جلوه گه راز 1386 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 8. ایران، نگارستان یزدان 1386. / 9. پرسپولیس، میراث تمدن 1386. / 10. ایران! با تو من 1خورشیدم 1386. / 11. یزد، گوهر کویر 1387 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 12. کرمانشاه، دیار باستان 1387 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 13. تخت جمشید، تختگاه شاهان ایران 1387. / 14. شیراز، موزه تاریخ ایران 1387 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 15. ایران، سرزمین اهورایی 1387. / 16. اصفهان سرای هزار نقش 1387 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 17. شیراز، دروازه تمدن 1387. / 18. اصفهان، هفت رنگ هنر 1387 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 19. آذربایجان غربی، خاستگاه تمدن 1388 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 20. آذربایجان شرقی، جلوه گاه تمدن 1388. / 21. ایران، سرزمین پارسیان 1388 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 22. ایران من به چشم من 1388. / 23. یزد- سرزمین بادگیرها. / 24. کرمانشاه، معبد آفتاب. / 25. مازندران، دیار شالیکاران 1388. /

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: ایران نگارستان یزدان

نویسنده: سیدعبدالرضا قریشی‌زاده

 مترجم: هادی مهرابی

عکس ها: داود وکیل زاده

ناشر: انتشارات میردشتی 

تعداد صفحات : 282 صفحه

26. گیلان، سرزمین باران 1388. / 27. تخت جمشید یادگار کهن 1388. / 28. جاذبه‌های تاریخی و گردشگری ایران. / 29. گیلان میراث سبز ایران. / 30. اصفهان، میراث اهورایی 1389. / 31. تخت جمشید، پایتخت اهورایی 1389. / 32. رموز عکاسی طبیعت 1390 (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان). / 33. تخت جمشید، گنجینه تاریخ. / 34. مراغه باغشهر ایران 1390. / 35. ایران مهر رخشان 1390. / 36. خوشنویسی کتاب مست خیال 1389. / 37. تبریز سرزمین آفتاب 1392. / 38. تبریز فیروز اسلام 1393. / 39. درها و پنجره های ایرانی (فارسی) 1399.

یک شنبه 22 اسفند ماه 1400* شماره 177، هفته بیست و ششم* فرهنگ

اندیشه نجات

در این پژوهش مصادیق و مفاهیم مختلف از اندیشه موعودگرایی و اندیشه منجی موعود در ادیان مختلف اسلام، مسیحیت، یهودیت، زردتشت، بودایی و فرقه‏ های اهل سنت، شیعه و عرفان و حکومت اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مقالاتی در این زمینه نگاشته شده است.

در این مقالات نگارندگان به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی هستند که آیا همه مصادیق اندیشه منجی موعود در ادیان و ملل مختلف جهان همسو با آرمان های موعودگرایانه اسلام و تشیع ارزیابی می‏‏شود و یا این‏که همه موعود باوری ‏ها در ادیان مختلف به یک گونه‏اند؟

آیا می‏‏شود موعود همه ادیان را مهدی موعود مورد قبول و اعتقاد تشیع دانست؟

در این راستا مقالات متعددی در مورد گونه ‏شناسی اندیشه منجی موعود در آیین‏ های زرتشتی، هندو، بودا، ادیان چینی، یهودیت، مسیحیت، سنت نبوی، اسلام، مذاهب اهل سنت، تشیع، عرفان و تصرف اسلامی ارایه شده در هر یک از این مقالات مفاهیم و مصادیق مختلف منجی موعود و مهدویت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و دیدگاه ‏های ارباب مختلف مذاهب و ادیان در این زمینه منعکس گردیده است.

 حاصل دیدگاه‏ های متفاوت ادیان مختلف در مسأله موعود باوری در مباحث ذیل خلاصه می‏‏شود: از مجموعه این دیدگاه‏ ها اندیشه ‏ای جهانی از مسأله موعود باوری استخراج می‏‏شود به این معنا که در هر دین و آئینی به نحوی به ظهور منجی جهانی باور داشته است. اندیشه موعود باوری در ادیان مختلف مبتنی بر اندیشه نجات است و اندک ادیان و مذاهبی را می‏‏توان یافت که نسبت به این موضوع بی‏تفاوت بوده باشند و با اندک ملاحظاتی درباره برخی از دیدگاه‏ های مطرح شده در کتاب می‏‏توان چنین نتیجه گرفت که در دین و فرهنگ همه مردم جهان خمیرمایه اندیشه نجات وجود دارد و این مسأله گوشه‏ای از فرهنگ و زندگی آنها را تشکیل می‏‏دهد.

نتیجه دیگری که از مقالات ارایه شده در زمینه اندیشه منجی موعود می‏‏توان گرفت آن است که موعود باوری، اندیشه‏ای ماهیتا واحد و یا اندیشه‏هایی اساساً متباین می‏‏باشد و نقاط مشترک و متمایز فراوانی را می‏‏توان در اندیشه‏ های مختلف در این زمینه استخراج کرد. البته این حقیقت را باید بیان کرد که موعود باوری در همه موارد راویان و مذاهب مختلف به صورت واحدی نبوده و انواعی دارد و اگرچه به نظر می‏‏ رسد تفاوت‏ های موعود باوری در ادیان کاملا مهم و انکارناپذیر است، اما شاید در پرتو تبیین همین وجوه متمایز و نقاط تفاوت موعود باوری‏ ها و با قدری تأمل و تعمق در سطح و مستوای این تمایزات، این حقیقت آشکار گردد که این نقاط متمایز در موعود باوری چندان جوهری و اساسی نیستند. به عبارت دیگر نقاط مشترک میان مصادیق مختلف اندیشه منجی موعود در ادیان از اهمیت جوهری ‏تری نسبت به وجوه تمایز میان آنها برخوردار است.

در میان مصادیق و مفاهیم مختلف ارایه شده در مورد اندیشه موعود باوری دخالت خداوند متعال در زمین و سرنوشت بشر و آینده جهان و ختم به خیر شدن اوضاع آن کاملاً محسوس است و تقریبا همه ادیان و مذاهبی که به وجود یک منجی موعود جهانی باور دارند آینده‏ ای روشن برای جهان تصویر نموده‏اند و اراده ‏ای فوق طبیعی و فوق بشری را که قاهر بر همه اراده‏ ها و قدرت‏ هاست را در پرده مسأله موعود باوری اذعان نموده‏اند که این مسأله در ادیان توحیدی بسیار ملموس‏تر به چشم می‏‏خورد. در مورد ادیان غیر توحیدی مثل بودایی و آئین ‏های چینی نیز وجود یک نیروی اخلاقی و جادویی که بر همه نیروهای دیگر غلبه می‏‏کند و جهان را به سمت خیر و اصلاًح هدایت می‏‏کند نیز کاملا محسوس است. یگانه یا چندگانه بودن موعود ادیان نیز مسأله‏ ای است که در این مقالات به بحث درباره آنها پرداخته شده است. خاستگاه موعود باوری، مثبت یا منفی بودن اندیشه موعود باوری، کارکردها اندیشه موعود جهانی، رابطه موعود باوری با مسأله جهانی شدن و رابطه آن با صلح یا جنگ جهانی از دیگر مباحث قابل استخراج از مقالات این کتاب است.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: گونه شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان

نویسندگان: سیدسعید منتظری، مصطفی فرهودی، مهدی فرمانیان، محمدحسن محمدی‌مظفر، ابوالقاسم جعفری، محمد جاودان، صادق ابوطالبی، محمدعلی رستمیان، مهراب صادق‌نیا، اسدالله آژیر، محمد نصیری، علی موحدیان‌عطار

ناشر: دانشگاه ادیان و مذاهب

* موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

یک شنبه 15 اسفند ماه 1400* شماره 170، هفته بیست و پنجم* فرهنگ

«ما» کیستیم و فرهنگِ «ما» کدام است؟

نویسنده خود می نویسد: «فرهنگ و مفهومِ آن و نسبتِ ذاتِ بشر با آن از دیرباز یکی از درگیری‌هایِ اصلیِ ذهنِ من بوده است. زیرا که این ذهنْ از سال‌هایِ جوانی بر گِردِ یک مسأله‌یِ اصلی، بر گردِ مسأله‌یِ فرهنگِ «ما» و بحرانِ فرهنگیِ «ما» و معنا و ماهیتِ این «ما»یِ بحران‌زده می‌گشته است. بحرانی که با گذشتِ زمان سخت‌تر و ژرف‌تر و هولناک‌تر چهره نمود، تا بدان جا که امروز، به گمان‌ام، این پرسش که «ما» کیستیم و فرهنگِ «ما» کدام است و راه ـ وـ روشِ رفتار و اندیشه و زندگانیِ «ما» چه‌گونه می‌باید باشد، آن پرسشِ دشوار، تلخ، و ترسناکی ست که ذهن‌هایِ اندیشه‌گرترین و حسّاس‌ترین و شریف‌ترین جان‌ها را در میانِ «ما» به خود مشغول داشته است. و این‌ها همه در بنیاد به پرسش از فرهنگ و ماهیتِ آن بازمی‌گردد، و این پرسشی‌ست که تاکنون در میانِ «ما» با دیدِ علمی و فلسفی چنان‌که باید طرح نشده، و زبانِ ما هنوز چنان که باید آماده‌یِ گفتار در باره‌یِ آن نیست.»

* درباره‌ نویسنده‌ کتاب: داریوش آشوری (زاده11 مرداد 1317 در تهران) نویسنده، اندیشمند، زبان‌شناس و مترجم ایرانی است. عمده آثار او در زمینه علوم سیاسی، علوم اجتماعی، سخن‌سنجی، فلسفه، و زبان‌شناسی است.

* دیگر آثار نویسنده:

* آثار تألیفی:

- عرفان و رندی در شعر حافظ (1379) (عنوان قبلی: هستی‌شناسی حافظ) (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- فرهنگ علوم انسانی (1374)(عنوان قبلی: واژگان فلسفه و علوم اجتماعی) (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- شعر و اندیشه (1377) (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- بازاندیشی زبان فارسی (1372) نشر مرکز(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- ما و مدرنیّت (1376) (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- نگاهی به تاریخ، تمدن و فرهنگ چین

- درآمدی به جامعه‌شناسی سیاسی

- دانشنامه سیاسی: فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی (1373) (عنوان قبلی: فرهنگ سیاسی)(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- زبان باز، (1387)، رساله‌ای پژوهشی و تحلیلی درباره رابطه زبان‌های مدرن با تمدن مدرن و روش‌های گسترش زبان‌های مدرن در پاسخ‌گویی به نیازهای زبانی فناوری و علم. (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- پرسه‌ها و پرسش‌ها (مجموعه مقالات)، 1389، نشر آگه.

-پروژه ملت‌سازی

- اسطوره فلسفه در میان ما (بازدیدی از زندگی و اندیشه احمد فردید)

- ایران‌شناسی چیست، 1355، انتشارات آگاه(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

* آثار ترجمه

-چنین گفت زرتشت، فریدریش نیچه، نشر آگه، 1383 (چاپ سی‌وهفتم: 1395). (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- فراسوی نیک و بد، فریدریش نیچه، (1375).

- تبارشناسی اخلاق اثر فردریش نیچه، نشر آگه، 1388 (چاپ سیزدهم: 1395). (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- غروب بت‌ها اثر فردریش نیچه، نشر آگه، 1386 (چاپ دهم: 1395).

- مکبث اثر ویلیام شکسپیر، نشر آگه، 1395 (چاپ پانزدهم). (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- تاریخ فلسفه، فردریک کاپلستون، جلد هفتم، از فیشته تا نیچه(1375)

- آرمان‌شهر (یوتوپیا)، تامس مور، ترجمه: داریوش آشوری، نادر افشار نادری (1361) (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- شهریار، نیکولو ماکیاولی، (1375) (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- ترجمه سه نمایشنامه برای کتابِ نمایش در چین کارِ بهرام بیضایی (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) و نیز ترجمه «آتسوموری» سه‌آمی موتوکیو با همکاریِ بیضایی

* در گفتگو با دیگران: - ایران در گذر روزگاران در گفتگو با مسعود لقمان

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ

نویسنده: داریوش آشوری

ناشر:  نشر آگه

تعداد صفحات:   160 صفحه

* موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

یکشنبه 8 اسفند ماه 1400* شماره 163، هفته بیست و چهارم * فرهنگ

از راه فرهنگ اندیشیدن

اندیشه فرهنگ، عرصه‌ای است پایان‌ناپذیر که هرچه بیشتر به آن بپردازی به همان میزان نیز توجه می‌طلبد. اندیشه فرهنگ، یعنی از راه فرهنگ اندیشیدن. اندیشه فرهنگ همان‌گونه که سبکی است علمی و مبتنی بر دانش عام و دانش‌های خاص و تعریف‌پذیر، در همان‌حال نیز نوعی عرفان است، چراغ راه سالک است. کتاب حاضر کوششی است دیگر از همین نویسنده به قصد برپایی رشته دانشگاهی مستقلی، به نام «فرهنگ‌شناسی».

این کتاب در اساس به دو مفهوم فرهنگ و تمدن می‌پردازد و شناساندن و نقد و سنجش اندیشه‌هایی متفاوت و همسو و مخالف را هدف می‌گیرد. از این گذشته چند رویکرد دانشگاهی و سازمان‌یافته و آکادمیک را در انگلستان، در امریکا و در آلمان معرفی می‌کند و متفکران این سه حوزه و مکاتب آن‌ها را با نگرشی تازه به خواننده فارسی‌زبان می‌شناساند.

نگارنده در مجموعه حاضر مباحث بنیادی و مباحث جدید فرهنگ‌شناسی را در کنار هم قرار داده، عقاید و باورهای شماری از فرهنگ‌شناسان و فرهنگ‌پژوهان را گرد آورده و گاه نظریات مستقلی نیز همراه با آن مطرح کرده است. سرفصل‌های کتاب عبارت‌اند از: مفاهیم و پیشه‌ها، مفهوم فرهنگ در مکاتب مختلف، فرهنگ‌پذیری، توسعه فرهنگی، توسعه فرهنگی :دو مطالعه موردی، توسعه فرهنگی در آسیا، صنعت فرهنگ، جهانی شدن و زمینه‌های فرهنگ‌شناسی.

چنگیز پهلوان، نویسنده و پژوهشگر، متولد سال 1318 در تهران است.

 

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: فرهنگ شناسی؛ گفتارهایی در زمینه فرهنگ و تمدن

نویسنده: چنگیز پهلوان

ناشر: نشر قطره

تعداد صفحات : 566 صفحه

تحصیلات ابتدایی را در تهران گذرانده و در وین و فرانکفورت در رشته‌های علوم سیاسی و اجتماعی تحصیل کرده است. وی سابقه‌ تدریس در دانشگاه‌ های مختلف ایران و اروپا را دارد و استاد میهمان کالج سنت آنتونیز آکسفورد، برلین و اسنابروک بوده است.

 * دیگر آثار نویسنده:

- نظریه دولت در ایران - ریشه های تجدد - تاریخچه مکتب فرانکفورت - نظریه تمدن - در زمینه ی ایران شناسی (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) - توسعه فرهنگی (مجموعه مقالات) (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) - اندیشه های سیاسی (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

یک شنبه 1 اسفند ماه 1400* شماره 156، هفته بیست و سوم* فرهنگ

در باب هنر

"دایره المعارف هنر" اثری است از دسته کتاب های مرجع به کوشش "رویین پاکباز" که از مجموعه مقالات و نوشته های ارزشمند در باب هنر، اصطلاحات هنری و تاریخ آن ها تشکیل شده است. بدنه اصلی "دایره المعارف هنر" به ترتیب حروف الفبا از الف تا ی تشکیل شده و بیش از دو هزار و پانصد مدخل در باب مسائل هنری دارا می باشد. عمده اطلاعات این بخش شامل هنر نقاشی، مجسمه سازی و گرافیک است اما اطلاعاتی در زمینه خوشنویسی، معماری، موزاییک و سفال گری نیز در بردارد. بنابراین آنچه در بدنه "دایره المعارف هنر" مطرح شده، مطالبی است درباره نقاشان، مجسمه سازان و سایر هنرمندان که به همراه مکاتب هنری، سبک و اسلوب، مواد و ابزار و اصطلاحات هنری و زیبایی شناسی تحت سرپرستی "رویین پاکباز" گردآوری شده است.

"دایره المعارف هنر" همچنین دارای تصاویر رنگی و سیاه و سفید ارزشمندی مرتبط با مسائل مطرح شده در کتاب است که بالغ بر هشتصد تصویر سیاه و سفید و همچنین صد و شصت تصویر رنگی در آن به چشم می خورد. علاوه بر بدنه و تصاویر، اثر دارای سه پیوست می باشد که پیوست نخست با بیش از پنجاه مدخل در زمینه تاریخ، پیوست دوم با بیش از دویست و شصت مدخل در باب مضامین به کار رفته در هنر جوامع مختلف نظیر نمادها، شخصیت های ادبی و مذهبی، خدایان و رویدادها و نهایتا پیوست سوم با بیش از هزار و پانصد واژه بیگانه در کنار معادل فارسی آن ها، در اختیار مخاطب قرار گرفته است. بخش زیادی از مطالب این دایره المعارف ارزشمند مرتبط با هنر ایرانی بوده و مرجع مناسبی برای دوست داران هنر و هنرجویان به حساب می آید.

* فهرست مطالب

پیش‌گفتار / راهنمای استفاده از دائرةالمعارف / بدنه دائرةالمعارف (الف تا ی)، 2537 مدخل / تصاویر رنگی، 844 تصویر سیاه و سفید و 160 تصویر رنگی / پیوست 1 (تاریخ‌شناسی)، 55 مدخل / پیوست 2 (مضمون‌شناسی)، 263 مدخل / پیوست 3 (واژه‌نامه)، 1570 واژه (بیشترشان انگلیسی) و برابر فارسی آنها / فهرست مدخل‌های ویژه ایران.

* نسخه سه‌جلدی

پس از انتشار دائرةالمعارف هنر یک‌جلدی که در سال 1378 منتشر شد. مقدمات کار اثر سه جلدی از سال 1383 در انتشارات فرهنگ معاصر آماده شد و طرح اجرای «دائرةالمعارف بزرگ هنر» آغاز شد و این اثر که در واقع نسخه‌ سه‌جلدی دائرةالمعارف هنر بود، در پایان سال 94 به سامان رسید و اولین چاپ آن در سال 1395 منتشر شد.

ویراست جدید دائرةالمعارف هنر از بخش اصلی (بدنه) و بخش های فرعی (پیوست) تشکیل یافته است و هر بخش ترتیب الفبایی جداگانه دارد. مدخل‌های بدنه (از الف تا ی) در جلدهای یکم و دوم و پیوست‌ها در جلد سوم جای گرفته‌اند. گستره این دائرةالمعارف شامل مقولات نقاشی، پیکره‌سازی، طراحی گرافیک، عکاسی، رسانه‌های نو، تصویرگری، چاپگری و طنزنگاری است. همچنین در جلدهای سه‌گانه آن اطلاعات سودمندی در زمینه‌های طراحی صنعتی، معماری، خوشنویسی، سفالگری و برخی هنرهای سنتی می‌توان یافت.

دو جلد بدنه مجموعه حاوی 5637 مدخل، 1143 تصویر سیاه و سفید و 374 تصویر رنگی است. در مدخل‌ها اطلاعات برگزیده‌ای درباره هنرمندان، هنری‌نویسان، نظریه‌پردازان، سبک‌ها، جنبش‌ها، گروه‌ها، رسانه‌ها، اسلوب‌ها و اصطلاحات هنری عرضه شده است. از منابع متعددی در تألیف دائرةالمعارف استفاده شده است. اختصاص بیش از 700 مدخل به معرفی هنرمندان ایرانی معاصر از جمله ویژگی‌های بخش اصلی دائرةالمعارف است. در انتخاب این گروه از هنرمندان صرف زمان شروع فعالیت آنان (پیش از سال 1377) را مبنا قرار داده شده است. پیوست یکم در جلد سوم عنوان «تاریخ شناسی» دارد و حاوی 110 مقاله مصور درباره تاریخ تحولات هنر در جوامع مختلف جهان است. در این مجموعه به‌ویژه هنر امروز کشورهای اروپایی، آسیایی، آمریکای لاتین، شمال آفریقا و خاورمیانه بررسی شده است.

در میان نوشتارهای مربوط به ایران، مقاله «هنر امروز ایران» اختصاص به هنرمندان و گفتمان هنری پس از سال 1377 پرداخته است. تصویرهای سیاه سفید مرتبط با متن (که شمار آنها به 427 می‌رسد) و نیز در مواردی تصاویر رنگی ارجاع شده به جلدهای یکم و دوم دائرةالمعارف، اطلاعات موجود در نوشتارهای این بخش را تکمیل می‌کنند. پیوست دوم در جلد سوم تحت عنوان «مضمون شناسی» به موضوع‌ها و مواد تصویری معمول در آثار هنری جوامع مختلف اختصاص یافته و شامل 379 مدخل است. این موضوعات و مواد تصویری بسیار گوناگون و عمدتاً مشتملند بر شخصیت‌های مذهبی یا ادبی، خدایان و الاهگان، جانوران، رویدادها، صحنه‌ها و نمادها.

* قسمت هایی از کتاب:

 امروزه هنر جایگاه و کارکرد با اهمیتی در جامعه ما یافته است. افزایش روز افزون شماره هنروران و خواستاران هنر و گسترش دامنه فعالیت های هنری، طبیعتا، نیازهای اطلاعاتی و معرفتی گوناگونی را به وجود آورده است که متاسفانه غالبا بی پاسخ مانده اند. به خصوص از این نظر در عرصه های آموزش و پژوهش هنر، دچار کمبود های بنیادی هستیم. حوزه وسیع دایره المعارف هنر شامل موضوعات کلی و جزئی هنر جهان از گذشته های دور تا امروز است و در این میان هنر ایران جایگاهی ویژه دارد. واژه هنر در عنوان و مطالب کتاب در معنای محدود و خاص -هنر بصری و هنر تجسمی- به کار رفته است و در واقع ارکان اصلی این دایره المعارف را مقالات مربوط به نقاشی، پیکره سازی و هنر گرافیک تشکیل می دهند.

* درباره نویسنده:

رویین پاکباز (متولد سال 1318)، تاریخ‌نگار هنر، منتقد و نقاش نوگرای ایرانی است. وی دانش‌آموخته دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته نقاشی (1347) است و کارشناسی ارشد خود را رشته زیباشناسی از دانشگاه پاریس یک دریافت کرد (1356). «پاکباز در سال‌های دور در چندین نمایشگاه گروهی و انفرادی، آثار نقاشی خود را به تماشا گذاشته بود که از آن جمله می‌توان به شرکت در سومین بی‌ینال تهران (1341)، آتلیه ممیز (بی تا)، چهارمین بی‌ینال تهران (1345)، گالری بورگز (بی تا) و غیره اشاره کرد. او از مؤسسان و بنیان‌گذاران تالار ایران (قندریز) بود که چندین بار آثارش در نمایشگاه‌هایی در این تالار به نمایش درآمد. در آثار نقاشی پاکباز توجه به روابط بصری عناصر و فرم‌ها، با دقتی موشکافانه و ریاضی‌گونه دیده می‌شود. در این راه او از فرم‌های هندسی نیز بهره جسته‌است

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: دائرةالمعارف هنر

نویسنده : رویین پاکباز

تعداد صفحات :

ناشر: انتشارات فرهنگ معاصر

* این اثر به عنوان کتاب سال برگزیده شده است.

* دیگر آثار نویسنده: - از آفتابی به آفتاب دیگر: گزیده آثار منصور قندریز (1314-1344).

- از امپرسیونیسم تا هنر آبستره. ژان لی ماری، نوربرت لینتون و دیگران. (مترجمان: رویین پاکباز، اسماعیل نوری‌علاء، مهدی پرتوی، حبیب خوانساری‌پور، ابوالقاسم ابوالقاسمی‌نژاد، فرشته شعله‌ور).

- اوج‌های درخشان هنر ایران. ریچارد اتینگهاوزن و احسان یارشاطر. (مترجمان: هرمز عبداللهی و رویین پاکباز).

- بررسی هنری و اجتماعی امپرسیونیسم. رویین پاکباز.

- به باغ همسفران: حسین کاظمی، سهراب سپهری، هوشنگ پزشک‌نیا. ب‍ه ک‍وش‍ش رویی‍ن پ‍اک‍ب‍از، یعقوب امدادیان.

- پ‍ی‍ش‍گ‍ام‍ان ه‍ن‍ر ن‍وگ‍رای ای‍ران: پرویز تناولی. ب‍ه ک‍وش‍ش روئی‍ن پ‍اک‍ب‍از، ی‍ع‍ق‍وب ام‍دادی‍ان، با همکاری مهنوش نادری.

- پ‍ی‍ش‍گ‍ام‍ان ه‍ن‍ر ن‍وگ‍رای ای‍ران: حسین زنده‌رودی. ب‍ه ک‍وش‍ش روئی‍ن پ‍اک‍ب‍از، ی‍ع‍ق‍وب ام‍دادی‍ان، ب‍ا ه‍م‍ک‍اری ت‍وک‍ا م‍ل‍ک‍ی.

- پ‍ی‍ش‍گ‍ام‍ان ه‍ن‍ر ن‍وگ‍رای ای‍ران: محسن وزیری مقدم. ب‍ه ک‍وش‍ش روئی‍ن پ‍اک‍ب‍از، ی‍ع‍ق‍وب ام‍دادی‍ان، ب‍ا ه‍م‍ک‍اری ت‍وک‍ا م‍ل‍ک‍ی.

- پ‍ی‍ش‍گ‍ام‍ان ه‍ن‍ر ن‍وگ‍رای ای‍ران: مسعود عربشاهی. ب‍ه ک‍وش‍ش روئی‍ن پ‍اک‍ب‍از، ی‍ع‍ق‍وب ام‍دادی‍ان، ب‍ا ه‍م‍ک‍اری زه‍را زه‍ت‍اب.

- پ‍ی‍ش‍گ‍ام‍ان ه‍ن‍ر ن‍وگ‍رای ای‍ران: منصوره حسینی. ب‍ه ک‍وش‍ش روئین پاکباز، یعقوب امدادیان، ب‍ا ه‍م‍ک‍اری سالومه غلامی.

- ت‍اری‍خ ه‍ن‍ر ج‍ه‍ان، [ک‍ت‍اب‍ه‍ای درس‍ی] س‍ال دوم دب‍ی‍رس‍ت‍ان. روی‍ی‍ن پ‍اک‍ب‍از، م‍س‍ع‍ود داوودی.

- ت‍اری‍خچه نگارخانه ایران. روی‍ی‍ن پ‍اک‍ب‍از و دیگران.

- تالار قندریز: تجربه‌ای در عرضه اجتماعی هنر . رویین پاکباز و حسن موریزی‌نژاد.

- در جستجوی زبان نو: تحلیلی از سیر تحول هنر نقاشی در عصر جدید. رویین پاکباز.

- فرهنگ اصطلاحات هنری و اَعلام هنرمندان. رویین پاکباز، با همکاری ت‍وک‍ا م‍ل‍ک‍ی.

- م‍ج‍س‍م‍ه‌س‍ازی، [ک‍ت‍اب‍ه‍ای درس‍ی] س‍ال دوم دب‍ی‍رس‍ت‍ان. روی‍ی‍ن پ‍اک‍ب‍از، س‍ع‍ی‍د ش‍ه‍لاپ‍ور.

- مواد و تکنیک‌ها: طراحی و نقاشی. رویین پاکباز.

- نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. رویین پاکباز.

- نقاشی فرانسه از 1945 به بعد. مارسل بریون. (مترجمان: رویین پاکباز و حبیب خوانساری‌پور).

- همگامی نقاشی با ادبیات در ایران: از سده ششم تا یازدهم هجری قمری. م مقدم اشرفی. (مترجم: رویین پاکباز).

- هنر مدرنیسم. ساندرو بُکولا. (مترجمان: رویین پاکباز، احمدرضا تقاء، هلیا دارابی، فرخ فولادوند، کامبیز موسوی، فیروزه مهاجر).

یک شنبه 24 بهمن ماه 1400* شماره 149، هفته بیست و دوم* فرهنگ

دریای علی در کوزه دانشنامه

این دانشنامه‌ در زمینه شخصیت، سیره و اندیشه‌های امیرالمؤمنین علی‌ بن ابی طالب (ع)، و پدیده‌ های معاصر و پس از عصر آن حضرت که پیوندی وثیق با شخصیت و مکتب آن بزرگوار دارد، در شش ‌هزار صفحه و سیزده‌ جلد سامان یافته‌ است و شامل یکصد و سی مدخل اصلی، و حدود سه‌ هزار مدخل فرعی است که با همکاری بیش از دویست تن از دانشوران و استادان حوزه و دانشگاه ازجمله حضرات اساتید و دانشوران: عبدالله جوادی آملی، سیدمرتضی عسگری (ره)، سید جعفر شهیدی (ره)، رضا استادی، سید جعفر مرتضی عاملی، رضا داوری، سید جعفر سیدان، علی ربانی گلپایگانی، سید محمد رضا مدرسی، محمد هادی معرفت (ره)، رسول جعفریان، سید مصطفی محقق ‏داماد، علی دوانی(ره)، محمد علی سادات، مهدی مهریزی، محمدعلی جاودان و... تألیف شده است.

دانشنامه امام علی(ع)، دانشنامه‌ای غیرالفبایی و موضوعی است که نویسندگان آن سعی کرده‌اند با استفاده از برخی نظریات معاصر و استناد به منابع دست اول، ابعاد و زوایای مختلف شخصیت امام علی(ع) را بررسی کنند. این دانشنامه ساختارمند است و موضوعات مطرح شده در مقالات آن، همسو هستند و از گفته‌ها و روایات علی(ع) در تحقیق مقالات، استفاده شده است. ویژگی دیگر این دانشنامه، یک‌دستی در قواعد علمی پژوهش و نگارش است و از زبان غیرعلمی و شعارپردازی در آن، پرهیز شده است. استفاده از نویسندگان متخصص در هر موضوع، از دیگر ویژگی‌های این دانشنامه است.

عنوان کتاب: دانشنامه امام علی علیه السلام

زیر نظر: علی اکبر رشاد

 تعداد جلد: 13 جلد

تعداد صفحات : 6000

ناشر: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

در این دانشنامه، میانگین حجم مقالات 50 صفحه است و برای استفاده از گفته‌های امیرالمؤمنین، تنها به نهج‌البلاغه اکتفا نشده است. جلد سیزدهم این دانشنامه، درآمد نام دارد که شامل فهرست تفصیلی مقاله‌ها، چکیده مقالات، شناخت‌نامه نویسندگان، نمایه و کتابنامه کلی مجموعه است. برخلاف دانشنامه‌های دیگر به صورت‌های مختلف از نقل قول در این دانشنامه استفاده شده است. این اثر حاوی حدود 10.000 نمایه است.

* ساختار علمی و موضوعی:

ساختار علمی دانشنامه امام علی‌(ع) در ده زمینه کلان به سامان شده‌است. هریک از محورهای کلان نیز ـ به فراخور تنوع میزان مقالات ـ به شاخه‌های تخصصی‌تر تقسیم شده و در یک یا چند مجلد عرضه شده ‌است. علاوه بر دوازده جلد اصلی، یک مجلد نیز با عنوان«درآمد» حاوی مقدمه اصلی اثر، فهارس تفصیلی، نمایه‌های موضوعی‌، چکیده مقالات، شناخت‏نامۀ قلمزنان و همکاران و... فراهم شده‌است.

* مجلدات دانشنامه و موضوع‌های آنها

جلد یکم: «حکمت و معرفت» / جلد دوم: مبدأ و معاد / جلد سوم: نبوت و امامت / جلد چهارم: اخلاق و سلوک / جلد پنجم: حقوق / جلد ششم: سیاست / جلد هفتم: اقتصاد / جلد هشتم و نهم: تاریخ / جلد دهم و یازدهم: سیره / جلد دوازدهم: مرجع‌شناسی.

* افتخارات و جوایز:

کتاب سال جمهوری اسلامی ایران،1382؛ پژوهش دینی برگزیده سال دبیرخانه دین پژوهان کشور،1380؛ پژوهش برگزیده سومین دوره جایزه غدیر،1395؛ پژوهش برگزیده چهارمین جشنواره بین المللی امام علی (ع) پژوهان،1395؛ پژوهش برگزیده کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امام علی (ع) 1398؛ پژوهش حائز رتبه دوم کتاب سال حوزه،1382 و پژوهش تشویق شده کتاب سال ولایت در سال 1382.

* درباره نویسنده:

علی‌اکبر رَشادی (زاده 1335 خورشیدی/ 1375 قمری)، معروف به علی‌اکبر رشاد، محقق اسلامی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، بنیان‌گذار و رئیس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. وی، در سه دهه گذشته به تدریس سطوح عالیه فقه و اصول، فلسفه دین، فلسفه و عرفان در حوزه تهران، و فلسفه دین و کلام، تفسیر قرآن و منطق فهم دین، در دانشگاه‌ های تهران و مشهد اشتغال داشته‌است. وی چندین کتاب منتشر و به گفته خویش بیش از سی جلد کتاب در دست تالیف دارد. همچنین وی پنجاه عنوان مقاله در زمینه‌ های فلسفه، فلسفه دین، کلام، علوم و معارف قرآنی، اندیشه سیاسی، شعر و ادبیات، فقه، اصول، فلسفه اصول تألیف و منتشر نموده ‌است.

رشاد مؤسس و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است، که از بزرگ‌ترین مراکز تحقیقاتی دینی و علمی غیردولتی ایران قلمداد می‌شود. این پژوهشگاه دارای پنج پژوهشکده و پنج مؤسسه  وابسته می‌باشد و مجموعاً مشتمل بر بیست گروه علمی در زمینه‌ های فلسفه، معرفت‌شناسی، عرفان، قرآن‌پژوهی، فلسفه دین، کلام، منطق فهم دین؛ اخلاق، فقه و حقوق، سیاست، اقتصاد، مدیریت اسلامی؛ غرب‌شناسی، تاریخ و تمدن، فرهنگ ‌پژوهی، انقلاب اسلامی، ادبیات اندیشه و... است.

در بیست سال اخیر، در پژوهشگاه، چهار دانشنامه تحت نظر استاد رشاد با عنوان‌ های: 1. دانشنامه امام علی (در سیزده جلد) 2. دانشنامه قرآن‌ شناسی (بیست و پنج جلد، که شش جلد آن پایان پذیرفته) 3. دانشنامه سیره نبوی (پانزده جلد) که پس از حدود 12 سال هیج جلدی منتشر نشده4. دانشنامه فرهنگ فاطمی (در شش جلد). تدوین شده یا در حال تدوین است.

* دیگر آثار نویسنده:

- تلویحات (سروده‌های وی درباره خمینی)؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ 1388 ش.

- تماشای جمال (دیوان اشعار استاد)؛ مؤسسه انتشاراتی اطلاعات؛ چاپ اول: 1372 / چاپ سوم 1386.

- حریت و مدارات (اندیشه سیاسی)؛ مؤسسه امیرکبیر؛ چاپ اول: بهار 1386/ چاپ دوم 1390

- خشونت و مدارا؛ کانون اندیشه جوان؛ چاپ اول: پاییز 1379 / چاپ دوم 1387.

- دموکراسی قدسی: (اندیشه و فلسفه سیاسی)؛ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ اول: بهار 1379/ چاپ دوم 1382.

- دین‌پژوهی معاصر (ارزیابی گفتمان‌های دینی سه‌گانه ایران)؛ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ اول: 1383ش/ چاپ سوم 1388. (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- ساقه‌های سبز قنوت (شعر نماز و نیایش)؛ مؤسسه اطلاعات؛ چاپ اول: 1374 ش/ 1995 م.

- سنن حاکم بر تاریخ از منظر قرآن؛ تهران؛ چاپ اول: 1365ش/ 1986 م.

- سوگنامه 1؛ سرپرستی گزینش و تدوین؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؛ چاپ اول: بهار 1369 ش/1990 م.

- شریعه خرد (تدوین با همکاری دیگران)؛ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ اول، تابستان 1376 ش/ 1997 م.

- شور اشراق (مجموعه مقالات در زمینه شعر و ادب)؛ حوزه هنری؛ چاپ اول: 1376 ش/1997 م.

- شهود و شیدایی: (تأملاتی در باب هنر)؛ مؤسسه اطلاعات؛ چاپ اول: 1375 ش/ 1996 م.

- علم‌النفس، جلد هشتم اسفار صدرالمتألهین محمد شیرازی؛ تحقیق، تصحیح انتقادی و مقدمه؛ بنیاد حکمت اسلامی صدرا؛ چاپ اول: 1382 ش / 2003 م.

- فلسفه اصول (ج1)؛ تصنیف؛ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ (در شرف چاپ).

- فلسفه دین؛ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ اول: 1383 ش/ 2004 م/ چاپ دوم 85. .(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

- گزیده اشعار؛ نیستان؛ چاپ اول: 1379 ش/ 1998 م.

- گزیده غزل‌های حکیم فیاض لاهیجی؛ گزینش، تصحیح و مقدمه؛ مؤسسه امیرکبیر؛ چاپ اول: تابستان 1372 ش/ 1993 م.

- مباحثه با جان هیک؛ سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1391

- معراج سبز: (چهل حدیث نماز)؛ گزینش و ترجمه؛ چاپ و نشر ستاد اقامه نماز؛ تابستان 1372ش /1993 م و چاپ مکرر.

- معنا منهای معنا؛ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ اول: بهار 1388 ش/2009 م.

- منطق فهم دین: دیباچه‌واره‌ای بر روش‌شناسی اکتشاف گزاره‌ها و آموزه‌های دینی؛ تصنیف؛ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ اول 1389.

- میخانه عشق (شرح غزل عرفانی «چشم بیمار» امام خمینی)؛ تألیف؛ سازمان تبلیغات اسلامی؛ چاپ اول: 1368 ش/ 1990م.

- نظریه ابتنا؛ تألیف؛ هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی؛ چاپ اول 1389.

یک شنبه 17 بهمن ماه 1400* شماره 142، هفته بیست و یکم* فرهنگ

روایت انقلاب در 40 جلد

مجموعه «یک روایت معتبر»، کتاب‌هایی مستند و خلاصه‌شده را شامل می‌شود که عناوین آنها عبارتند از: «یک روایت معتبر درباره حزب توده» نوشته هاله عابدین، «یک روایت معتبر درباره شهید محلاتی» نوشته حمید رجایی، «یک روایت معتبر درباره مدرسه شهیدین» نوشته امین خالقی، «یک روایت معتبر درباره همه پرسی دوازدهم فروردین» نوشته معصومه آجرلو، «یک روایت معتبر درباره انفجار دفتر نخست‌وزیری» نوشته سعیدزاهدی، «یک روایت معتبر درباره غائله 6 بهمن آمل» نوشته زهرا نبوی»، «یک روایت معتبر درباره روابط ایران و مبارزان فلسطینی» نوشته امیرحسین حسینی،

«یک روایت معتبر درباره مدرسه رفاه» نوشته رخساره ثابتی، «یک روایت معتبر درباره کمیته مشترک ضد خرابکاری» نوشته کیوان امجدیان، «یک روایت معتبر درباره مسجد هدایت» نوشته حسین یحیوی، «یک روایت معتبر درباره انقلاب سفید» نوشته سنا شایان، «یک روایت معتبر درباره مأموریت هایزر در ایران» نوشته محمد رضاپور، «یک روایت معتبر درباره شعارهای طنزآمیز ایام انقلاب» نوشته امید مهدینژاد، «یک روایت معتبر درباره قیام 29 بهمن مردم تبریز» نوشته علی موسوی، «یک روایت معتبر درباره حسینیه ارشاد» نوشته هاجر صدر هاشمی، «یک روایت معتبر درباره مجاهدین خلق» نوشته شهرام بزرگی، «یک روایت معتبر درباره آتش سوزی سینما رکس» نوشته زهرا عزیز محمدی، «یک روایت معتبر درباره فداییان اسلام» نوشته شهرام بزرگی، «یک روایت معتبر درباره شاپور بختیار» نوشته محمدحسین نعمت‌الهی»، «یک روایت معتبر درباره بهائیت در دوره پهلوی» نوشته زهرا رجبی متین، «یک روایت معتبر درباره شریف امامی و دولت آشتی ملی» نوشته زهرا شکیب مهر و «یک روایت معتبر درباره خلق 4 سرود انقلابی» نوشته امید مهدی نژاد.

مجموعه کتب یک روایت معتبر یا محوریت قرار دادن تاریخ انقلاب اسلامی توانسته است نظر مخاطبان این حوزه را به خود جلب کند. مجموعه «یک روایت معتبر» اثر خواندنی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران و روایت روزها و سال‌هایی است که بر مردم و میهن ما گذشته است، گذشته‌ای که مرور آن چراغی برای راه آینده و اهتزاز پرچم اسلام بر قلل رفیع کرامت و بزرگواری است. انتشار این مجموعه از تاریخ کشور، روایت اشخاص، وقایع و اماکن بر پایه مستندات تاریخی است که گردآوری و چاپ آن به مناسبت چهل سالگی انقلاب در قالب 40 جلد با عناوین مختلف آغاز شده است که خوانندگان با گذر از هر جلد آن با وقایع مختلف انقلاب شکوهمند اسلامی آشنا می‌شوند.

مجموعه «یک روایت معتبر» ماحصل 10 سال تلاش و کار پژوهشی است که بازخوانی روایت اشخاص، وقایع و اماکن ویژه و مهم مرتبط با تاریخ انقلاب اسلامی را در بر می‌گیرد و مخاطب اصلی آن قشر جوان، دانشجو و مخاطب عام است که با تلاش جمعی از نویسندگان منتشر شده است.

در مجموعه «یک روایت معتبر» جریان‌های پیش و بعد از انقلاب به صورت ریز و با استفاده از اسناد معتبر آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی و مراکز تاریخ پژوهشی بررسی و پژوهش شده است، همچنین در این آثار عکس‌های دیده نشده یا کمتر دیده شده از وقایع انقلاب در بین متن‌های کتاب جاگذاری شده است که برای مخاطب جذاب است. مهم‌ترین ویژگی مجموعه کتاب‌های «یک روایت معتبر» روایت وقایع انقلاب با متنی روان است.

درمجموعه «یک روایت معتبر» سعی شده وقایع مهم پیش از انقلاب و بعد از آن تا سال1362 برای مخاطب بازخوانی شود. هر یک از نویسندگان این مجموعه، سعی کرده‌اند، با مطالبی خوش‌خوان، متفاوت با کتاب‌های اسنادی، براساس مستندات واقعی، یک روایت خواندنی برای مخاطبان ارائه دهند که همگان بتوانند آن را مطالعه کنند..

* یک روایت معتبر از دیدگاه منتقدان

محمد آسیابانی، نویسنده، روزنامه‌نگار و منتقد ادبی درخصوص مجموعه «یک روایت معتبر» میگوید: «یکی از ویژگی خوب مجموعه «یک روایت معتبر» سادگی و روان بودن متن است .

من کتاب‌های «یک روایت معتبر درباره مجاهدین خلق»،«یک روایت معتبر درباره مدرسه حقانی»،«یک روایت معتبر در باره مسجد هدایت» را خوانده‌ام، به نظر مجموعه‌های کامل و بدون نقص بودند. اکثر آثار تاریخی به صورت آکادمیک نوشته شده و مطالعه‌اش برای مردم سخت است، اما در مجموعه «یک روایت معتبر» با استناد به اسناد تاریخی به صورت روان نوشته شده که عموم مردم می‌توانند آن را مطالعه کنند و در جریان تاریخ انقلاب ایران قرار بگیرند، اما در عین حال، با وجود این که این مجموعه کامل است ولی در برخی از جلدها دیده می‌شود که نویسنده به منابع محدودی از تاریخ پژوهشی کشور مراجعه کرده و اطلاعات کاملی را در مورد وقایع به مردم ارائه نمی‌دهد.

اگر نویسنده به بررسی‌های بیشتری می‌پرداخت. وقایع انقلاب به صورت دقیق‌تر و کامل‌تر بیان می‌شد. در عین حال عنوان این مجموعه«یک روایت معتبر» برای این کتاب‌ها بسیار صادق است، کیفیت چاپ ، نوع کاغذ و طراحی جلد مناسب است».

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: مجموعه یک روایت معتبر

نویسنده: جمعی از نویسندگان

ناشر: انتشارات به‌نشر

تعداد مجلدات: 40 جلد

حامد صلاحی ، کارشناس ادبی کارگروه شعر و داستان مرکز مطالعات راهبردی هنر و انقلاب و محقق و فعال حوزه کتاب نیز می‌گوید: «مجموعه یک روایت معتبر، حاصل سال‌ها تلاش و پیگیری محققان و نویسندگان جوان کشور ما است که به روایت روزها و سوزهای مردم میهن‌مان در سال‌های پیش از انقلاب پرداخته‌اند که انتشار این کتاب‌ها از سوی به‌نشر اتفاقی مبارک و میمون است.ما در این مجموعه با نویسندگان زیادی روبه رو هستیم که برخی از آن‌ها بسیار برجسته هستند، مثل امیر مهدی نژاد، نویسنده کتاب «یک روایت معتبر درباره‌ی چهار سروده انقلابی» و برخی نیز با این مجموعه شروع به کار کرده‌اند . این همراهی به‌نشر با نویسندگان نوقلم نیز قابل تحسین است».

به گفته صلاحی، به‌نشر برای تدوین این مجموعه از مشاوران برجسته این حوزه هم‌چون محمد قاسمی‌پور مدیر دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری امور استان‌های حوزه هنری و محمدحسن روزی‌طلب، معاون اسناد و کتابخانه مرکز اسناد انقلاب بهره برده است که به کیفیت کار بسیار کمک کرده است. یکی از نقاط عطف این مجموعه، روایت وقایع انقلاب به صورت کم حجم ، متن یک دست و خوش خوان است که بسیار با ذائقه جوانان مطابق است.

یک شنبه 10 بهمن ماه 1400* شماره 135، هفته بیستم* فرهنگ

بی جهت نیست که آزاده و سر مست شدم

این کتاب مجموعه گفتارهای متفکر شهید آیت الله محمد جواد باهنر درباره فرهنگ انقلاب اسلامی است که زوایای مختلف و جامعیت نگاه فرهنگی و مکتبی انقلاب اسلامی را تبیین می کند. کتاب حاضر مشتمل است بر مجموعه سخنرانی‌های این شهید است که طی آن جنبه‌های گوناگون انقلاب اسلامی ایران به ویژه ابعاد فرهنگی، اجتماعی مردمی و سیاست خارجی، شرح و تحلیل شده است .از جمله مقولاتی که در این سخنرانی‌ها بدان اشاره شده عبارت‌اند از : علل انقلاب، اسلامی بودن انقلاب، رابطه انقلاب ما با نهضت امام حسین(ع)، نقش تعلیمات اسلامی در انقلاب، ارزش‌های فرهنگی انقلاب، تغییر معیار ارزش‌ها در انقلاب، آزادی و حدود آن در اسلام، مفهوم انقلاب فرهنگی، آزادی عقیده، نقش مردم در تداوم انقلاب ، هوشیاری پس از پیروزی، قطع رابطه با آمریکا، سیر تاریخی قدس .گفتنی است که مباحث سخنرانی‌ها، به گونه‌ای موضوعی تقسیم‌بندی شده و در آغاز متن، تاریخ و محل ایراد آن ذکر شده است.

* قسمتی از متن کتاب:

شهید باهنر در فصل اول «مباحثی پیرامون فرهنگ انقلاب اسلامی» و در بخش علل انقلاب می‌نویسد:

«موضوع سخن، علل انقلاب است. البته، بررسی وسیع در زمینه‌ها و موجبات پیدایش این انقلاب، شاید احتیاج به تحلیلی گسترده داشته باشد، اما می‌توان به طور فشرده به نکاتی اشاره کر د. از طرفی، باید ریشه‌ی انقلاب را در حرکت بزرگ اسلام و پیدایش و طلوع این مکتب در تاریخ بشر دانست و این پیوندی که بین بزرگداشت هزار و چهار صدمین سال هجرت با انقلاب برقرار شد، می‌تواند و پر معنی باشد، یعنی به طور روشن انقلاب اسلامی را با اصل اسلام، بعثت و هجرت پیامبر اکرم (ص) گره بزند. بنابراین، باید ریشه‌ی اصل انقلاب‌مام را در توش و توانی که مکتب و در ایدئولوژی اسلام هست جست‌وجو کنیم.»

درباره نویسنده:

محمدجواد باهنر (1312، کرمان- 8 شهریور 1360، تهران)، دومین نخست وزیر ایران پس از انقلاب اسلامی 1357 بود که توسط اعضای سازمان مجاهدین خلق ترور و شهید شد. وی دارای فوق لیسانس علوم تربیتی و دکترای الهیات از دانشگاه تهران بود که پس از فارغ التحصیلی، به حرفه معلمی روی آورد و در دوران پهلوی به تدوین کتب درسی دینی و قرآن پرداخت. شهید باهنر پیش از کسب سمت نخست وزیری، به عنوان سومین وزیر آموزش و پروش ایران اسلامی مشغول به کار بود. شهید باهنر را می توان از نخستین تدوینگران و مولفان کتب مذهبی مدارس ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران دانست.

وی در سال 1312 در یکی از محله های قدیمی شهر کرمان به نام محله شهر که از محله های قدیمی شهر کرمان بود، به دنیا آمد. ایشان فرزند دوم خانواده و دارای نه خواهر و برادر بود. پدر ایشان پیشه ور ساده ای بود که زندگی محقرانه ای داشت و به واسطه مغازه کوچکی که در سرگذر محله داشت امرار معاش می کرد. در سن پنج سالگی به مکتب خانه ای سپرده شد و نزد بانوی متدینه ای قرآن را فرا گرفت از حدود یازده سالگی با راهنمایی حجت الاسلام حقیقی، فرزند بانوی متدینه مکتب خانه، به مدرسه معصومیه کرمان وارد شد و تعلیم دروس حوزوی را آغاز نمود.

پس از انقلاب، به عنوان نماینده کرمان در مجلس خبرگان قانون اساسی و نماینده تهران در دوره اول مجلس شورای اسلامی انتخاب شد. او با 2٬134٬434 رای (درصد آراء : 64٫80) به مجلس راه یافت.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: مباحثی پیرامون فرهنگ انقلاب اسلامی

نویسنده: محمدجواد باهنر

ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی | نشر شاهد

تعداد صفحات: 336 صفحه

به دنبال برکناری بنی صدر از مقام ریاست جمهوری و انتخاب محمدعلی رجایی به عنوان ریاست جمهوری، بنا به پیشنهاد شهید رجایی، شهید باهنر (که پس از شهید شدن آیت الله بهشتی در یک بمب گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی به سمت دبیر کلی آن حزب انتخاب شده بود) در سال 1360 به عنوان نخست وزیر به مجلس شورای اسلامی معرفی گردید و مجلس نیز به او و وزرای وی رأی اعتماد داد. باهنر به همراه رجایی در انفجار 8 شهریور 1360 شهید شد.

* نمونه شعر

شعر «آتش عشق» در روزهای نخستین انقلاب از محمدجواد باهنر نشان دهنده طبع شاعرانه این معلم است:

شور عشقت به دل افتاد چنان مست شدم / که ز خود قطع نمودم، بتو پیوست شدم

آتش عشق تو در دل شرری زد که سحر/ سوختم، خاک شدم، یکسره از دست شدم

نیست از من اثری هرچه بگردم چکنم؟ / لیک در کوی تو چون نیست شدم هست شدم

سر نهادم به کفت پای بر افلاک زدم / مهر گشتم چو تو را ذره شدم، پست شدم

با تو بی پرده بگویم که گرفتار توأم / بی جهت نیست که آزاده و سر مست شدم

دیگر آثار نویسنده:

- شناخت اسلام - مواضع ما - انسان و خودسازی - عقاید اخلاق اسلامی

یک شنبه 3 بهمن ماه 1400* شماره 128، هفته نوزدهم* فرهنگ

نهج الحیاه

در این کتاب، مجموعه ای از سخنان، خطبه ها، روایات و کلمات قصار حضرت فاطمه زهرا (س) با نظم الفبایی گردآمده است. گردآورنده، ذیل هر حرف مدخل های مختلفی را ذکر کرده است. برای مثال ذیل حرف «آ» مطالب این به چشم می خورد: آیین همسرداری، آداب غذا خوردن، آمرزش الهی، آیه های قرآن، احترام متقابل پدر و فرزند، اخلاص، اخلاق و ازدواج. سپس ذیل هر یک از مدخل های یاد شده، متن اصلی حدیث یا کلمه قصار همراه با ترجمه و توضیح مختصر آن آمده است. کتاب با نمایه موضوعی متن به پایان می رسد.

* محمد دشتی در مقدمه کتاب خود نوشته است:

بنام آنکه پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله را کوثر عطا فرمود از سالهای 65 تا 72 که کار استخراج سخنان حضرت زهرا « علیهاالسلام » را برای رهنمونی بانوان مسلمان که در جستجوی الگوی کامل زندگی بودند، آغاز کردیم، و گوهرهای درخشنده کوثر قرآن را از لابلای صدها کتاب گرد می‌آوردیم و گل‌های همیشه معطر بوستان فاطمی‌ را می‌بوئیدیم. نمی‌دانستیم که عطر کلمات بزرگ بانوی جهانیان در فرصت کوتاهی جان و جهان را این گونه معطر می‌سازد، و با این سرعت از مرزهای خاکی ما می‌گذرد، و همه مرزها را در می‌نوردد، و نسیم دل انگیز آن در فضای دورترین کشورهای اسلامی‌ وزیدن آغاز کرده روح و روان مسلمانان جهان را شاداب می‌کند. و نامه‌های فراوانی از کشورهای اروپایی و افریقایی و آسیایی، هند و پاکستان به طرف ما سرازیر می‌شود. که در تمام نمایشگاه‌های داخل و خارج حضور فعال می‌یابد. که روحانی پیرمردی با پیمودن 400 کیلومتر راه در : کشور هند خود را به خانه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران رسانده، با گریه می‌گوید: یک جلد «نهج الحیاه» به من بدهید، زیرا ما فقط نامی ‌از حضرت فاطمه علیهاالسلام شنیده بودیم و نمی‌دانستیم که فرهنگ سخنان او، موجود است.

عنوان کتاب: فرهنگ سخنان حضرت فاطمه (س)

نویسنده: محمد دشتی

ناشر: شرکت چاپ و نشر بین الملل

تعداد صفحات : 320

* 3 بهمن سال 1400 میلاد با سعادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، بر همه دوستاران کتاب و کتابخوانی مبارک باد.

باور نمی‌کردیم که فرهنگ سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام تنها در مدت 3 سال 13 بار چاپ و منتشر می‌شود. (آن هم بدون امکانات نشر و توزیع مناسب) و در همین فرصت کوتاه برای ارزیابی مفاهیم وحی گونه اش، سمینارها برگزار می‌گردد، و مسابقات فرهنگی تحقق می‌یابد. و باور کرده‌ایم که با داشتن منابع روایی، و آثار ارزنده اهل‌بیت پیامبر صلی الله علیه و آله نباید از تهاجم فرهنگی دشمن بهراسیم اگر بیدار شویم، و به ارزش‌های خویش بازگردیم اگر به گونه‌ای شایسته این فرهنگ غنی را شناخته و به جهانیان بشناسانیم اگر مصداق این شعر نباشیم که « آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد ».

* ویژگی‌های کتاب

برخی از ویژگی‌های کتاب نهج الحیاه که در این کتاب ذکر شده،‌ عبارتند از:

- الگوهای اصیل: هدف اصلی این کتاب، معرفی الگوهای اصیل و ارزش‌های ناب اسلامی به زنان و نسل جوان معاصر دانسته شده است تا آشنایی با زندگی و گفتارهای حضرت زهرا (س)، بتوانند بایدها و نبایدها را دریابند.

- آسان‌سازی تحقیق: در این کتاب، راویان و محدثان روایت‌های مختلف به طور کامل ثبت شده تا برای اهل تحقیق قابل استفاده باشد. علاوه بر این، برای تشخیص صحت احادیث، از روش‌های مرسوم در حوزه‌های علمیه که جرح و تعدیل خوانده می‌شود، استفاده شده است.

-توضیحات حاشیه‌ای: قبل از آوردن یک حدیث، در چند خط، علت صدور، مکان و زمان روایت و هدف حضرت زهرا (س) بیان شده تا مطالعه‌کننده به آسانى بتواند با اهداف سیاسى و عقیدتى وی آشنا شود. چنانکه نویسندگان گفته‌اند، در این بخش از روش شهید مطهرى در کتاب داستان راستان استفاده شده است.

* درباره نویسنده:

محمد دشتی(1330-1380ش)، از روحانیان شیعه، مترجم و پژوهش‌‌گر نهج البلاغه و بنیان‌گذار موسسه تحقیقاتی امیرالمومنین(ع). او آثار متعددی درباره نهج البلاغه مانند «معجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغه» منتشر کرد. نهج الحیاه نیز از آثار اوست. دشتی نزد حضرات آیات شهید محمد مفتح ،حسن‌زاده آملی، مکارم شیرازی، جوادی آملی و... شاگردی کرد. وی در حادثه رانندگی درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س)، دفن شد.

* برخی از آثار نویسنده:

عقاید اسلامی/ فلسفه اجتهاد و تقلید/ سیری در تفکر مادی/ مذهب روشنفکری/ ابزار و وسایل تحقیق/ طرح‌های نوین آموزشی/ روش‌های بررسی مکتب‌ها/ جهان‌بینی توحیدی/ کدام اسلام؟/ طرح عقاید و احکام/ روش نوینی در تدریس احکام/ مسؤولیت تربیت/ مسئله تربیت/ معجم المفهرس نهج‌البلاغه/ فرهنگ واژه‌های معادل نهج‌البلاغه/ فرهنگ موضوعات کلی نهج‌البلاغه/ فرهنگ معارف نهج‌البلاغه/ معارف نهج‌البلاغه در شعر شاعران/ فرهنگ معارف شروح نهج‌البلاغه/ اسناد و مدارک نهج‌البلاغه/ روات و محدثین نهج‌البلاغه/ ترجمه نهج‌البلاغه/ دروس آموزشی نهج‌البلاغه/ دروس پژوهشی نهج‌البلاغه/ موضوعات مسابقاتی نهج‌البلاغه/ فرهنگ لغات نهج‌البلاغه/ تفسیر آموزشی نهج‌البلاغه/ فرهنگ سخنان پیامبران الهی/ فرهنگ سخنان پیامبر اسلام (ص)/ فرهنگ سخنان امام علی (ع)/ فرهنگ سخنان امام حسن (ع)/ فرهنگ سخنان امام حسین (ع)/ فرهنگ سخنان امام سجاد (ع)/ فرهنگ سخنان امام باقر (ع)/ فرهنگ سخنان امام صادق (ع)/ فرهنگ سخنان امام کاظم (ع)/ فرهنگ سخنان امام رضا (ع)/ فرهنگ سخنان امام جواد (ع)/ فرهنگ سخنان امام هادی (ع)/ فرهنگ سخنان امام عسکری (ع)/ فرهنگ سخنان امام زمان (عج)/ روش‌های مبارزاتی پیامبران آسمانی/ روش‌های مبارزاتی پیامبر اسلام (ص)/ سیره امام علی (ع) (15 جلد)/ امام علی (ع) الگوی کامل انسانیت/ موفقیت‌ها و مشکلات امام علی (ع)/ تحلیل حوادث ناگوار زندگانی حضرت زهرا (س)/ ره‌آورد مبارزات حضرت زهرا (س)/ ویژگی‌های مبارزاتی حضرت زهرا (س)/ نقش الگویی حضرت زهرا (س)/ انگیزه‌های قیام عاشورا/ پیام‌های عاشورا/ حماسه غدیر/ جایگاه غدیر

یک شنبه 26 دی ماه 1400* شماره 121، هفته هجدهم* فرهنگ

کتابی با بوی بزرگان

آشنایی اجمالی با بیش از 2300 تن از «مشاهیر بزرگ جهان» اعم از علما، سیاستمداران، دانشمندان، هنرمندان، حاکمان، مخترعان، فیلسوفان و برندگان جوایز نوبل است. در این نوشتار در قالب یک فرهنگ‌نامه به معرفی زندگی و شخصیت برجسته‌ترین ادیبان، نویسندگان، شاعران، نقاشان، منجمان، ریاضی‌دانان، موسیقی‌دانان، شیمی‌دانان، فیزیک‌دانان، فقها، سیاستمداران، حاکمان، فلاسفه، سینماگران، مخترعان، محدثان، مفسران، پزشکان، اقتصاددانان، روانشناسان، مورخان، زبان‌شناسان، مهندسان، قضات، جهانگردان، داروسازان، خاورشناسان، عکاسان، گیاه‌شناسان و شخصیت‌های دیگر فکری و مشاهیر مختلف جهان پرداخته شده است. نویسنده تاریخچه کوتاهی از زندگانی این مشاهیر و فهرست اجمالی از آثار و پژوهش‌های برجای مانده از آنان را معرفی نموده است.

این کتاب یک دایره المعارف است که در زمینه شخصیت شناسی و تراجم نگاری که در سنت علمی نیاکان مسلمان ما به علم رجال نامبردار است، گزینش ، تدوین و تالیف شده است. مدخل ها در این کتاب از لحاظ مکانی از یونان و روم تا هند و چین و ایران را در برگرفته است و سعی شده است به علمای ایرانی، غیر ایرانی و عربی که سهمی در تاریخ علم داشته اند بپردازد. منظور از زندگینامه این بزرگان، بیان شرح حال و بخصوص آراء علمی دانشمندان می باشد. مقالات این مجموعه از حیث توفیق در برآوردن این منظور با هم تفاوت دارند. برخی از مقالات به شرح و حال و برخی به بیان آراء علمی افراد پرداخته شده است ولی اکثریت مقالات این مجموعه ترکیبی از شرح و حال و آراء نظری دانشمندان می باشد. این کتاب به صورت الفبایی تنظیم شده است.

 

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: فرهنگ چهره‌های ماندگار جهان

نویسنده: سیدعبدالهادی قضایی، سیدحسن امین

ناشر: دار العلم

تعداد صفحه: 688

*درباره نویسندگان:

- سید حسن امین: (متولد 7 آذر 1327 سبزوار) حقوق‌دان، فیلسوف، تاریخ‌دان، نویسنده، مترجم، شاعر و ادیب ایرانی است. وی استاد بازنشسته دانشگاه کلدونین گلاسگو در رشته حقوق بین‌الملل و مدیرمسئول ماهنامه حافظ است. امین به غیر از تالیفات، ترجمه‌ها و شعرهایش، بر کتاب‌های دیگران نیز مقدمه می‌نویسد. او حدوداً برای 250 کتاب به زبان فارسی و انگلیسی، مقدمه نوشته‌است. برخی از آثار او عبارتند از: ترانه فرشتگان/ بازتاب اسطوره بودا در ایران و اسلام/ افکار و احوال ملاهادی سبزواری: تاریخ فلسفه اسلام از اسلام تا عصر ملا هادی سبزواری/ فردوسی و شاهنامه (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / حقوق بشر و کثرت گرایی دینی: تاریخ تعامل ادیان در ایران و جهان/ حقوق بیمه دریایی/ ادبیات معاصر ایران: تحولات نظم و نثر فارسی از مشروطه تا امروز/ دائرةالمعارف خواب و رؤیا / تاریخ حقوق ایران: بررسی نظام حقوقی ایران بزرگ از دوران اساطیری تا انقلاب 1357/ دانش‌نامه شعر / ایران نامه: تاریخ منظوم ایران/ ارجوزه‌های طب سنتی ایران: منظومه‌های عربی و فارسی در طب سنتی(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / حقوق در جهان اسلام: برشی از دائرةالمعارف جهان نوین اسلام آکسفورد/ بحرین پاره‌ای از ایران: تاریخ بحرین از گذشته حال با تأکید بر چگونگی انتزاع در دوره محمدرضاشاه/ دیوان اسرار اشعار فارسی، ملاهادی سبزواری/ دیوان قصاید امین: 65 قصیده حماسی و میهنی/ منظومه طنز فلسفی فضولی نامه امین/ شاهنامه امین: دانشنامه منظوم ایران/ دو بیتی‌های پیوسته: قالب جدیدی در شعر فارسی و در حقیقت پلی کهن و شعر نو/

- دیگر آثارسیدعبدالهادی قضایی: 1- سقراط حکیم 2- پوزیتیویسم منطقی پوپر

یک شنبه 19 دی ماه 1400* شماره 114، هفته هفدهم* فرهنگ

معجم موضوعی قرآن

تفسیر راهنما یکی از تفاسیر موضوعی قرآن به قلم اکبر هاشمی رفسنجانی است. بخشی از آن از مجموعه فیش‌های تهیه شده در زندان دوره پهلوی فراهم آمده ‌است. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، در آغاز فعالیت خود برای تکمیل برداشت‌های تفسیری هاشمی رفسنجانی کار تدوین تفسیر راهنما را با روشی نو آغاز کرد که در 22 جلد انجام شد. در این تفسیر، بیش از 60 هزار فیش و برداشت از قرآن بر اساس ترتیب آیات، گرد آمده است که همه دارای نمایه بوده، از فهرست موضوعی جامعی برخوردار است. هدف از نوشتن تفسیر راهنما، این است که تمامی موضوعات قرآنی ‌در حد توان‌ استخراج و به نظم خاصی در‌آید. سپس تمامی آنها نمایه گذاری، کد گذاری و فهرست‌بندی شود، تا معجمی موضوعی از مطالب قرآنی تهیه و در نتیجه کمبودها و نواقص معجم‌های لفظی جبران گردد.

زیرا معجم لفظی نمی‌تواند الفاظی نظیر: انسان، بشر، ناس و بنی‌آدم را در یک جا جمع کند با این که این الفاظ اگر مترادف هم نباشند، دارای اشتراکهای زیادی هستند. اما اگر معجم معنایی و محتوایی خوبی فراهم شود توان چنین کاری را دارد و یکی از اهداف عمده تفسیر راهنما نیز همین است.

هاشمی رفسنجانی بین سالهای 1354 تا 1357 زمانی که در زندان اوین بود این تفسیر را در 22 دفتر دویست برگی به صورت سه هزار برداشت با هشت هزار عنوان نوشت. این دست نوشته ها در سال 1366 به دفتر تبلیغات اسلامی واگذار شد و با تاسیس مرکز فرهنگ و معارف قرانی محققان تدوین و نگارش آن را آغاز کردند.

اولین جلد تفسیر راهنما در سال 1371 توسط مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم چاپ گردید و آخرین جلد آن یعنی جلد21 در سال 1386 منتشر شد.کتاب با دو مقدمه از نویسنده و آقاى على خراسانى (رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن) آغاز و مطالب در بیست و یک جلد، تنظیم شده است.

* منابع تفسیر:

منابعى که پژوهشگران این اثر براى آشنایى بیشتر با واژگان قرآنى، از آن‌ها بهره برده‌اند، عبارتند از: مفردات راغب؛ لسان العرب؛ القاموس المحیط؛ المصباح المنیر؛ معجم مقاییس اللغة؛ تاج العروس؛ نهایه ابن اثیر و صحاح جوهرى..

همچنین افزون بر دقت‌ورزى فردى و گروهى درباره آیات، براى برداشت‌هاى بیشتر دست‌کم به ده تفسیر مراجعه شده است که عبارتند از: مجمع البیان طبرسى؛ المیزان علامه طباطبایى؛ تبیان شیخ طوسى؛ تفسیر کبیر فخر رازى؛ تفسیر کشاف زمخشرى؛ تفسیر قُرطُبى؛ کشف الأسرار میبدى؛ روح المعانی آلوسى؛ التحریر و التنویر ابن عاشور و فی ظلال القرآن سید قطب..

* مأخذهاى روایى براى استخراج روایات تفسیرى این اثر، عبارتند از:

 احتجاج طبرسى؛ اختصاص شیخ مفید؛ استبصار شیخ طوسى؛ المیزان علامه طباطبایى؛ امالى شیخ صدوق؛ امالى شیخ طوسى؛ بحار الأنوار علامه مجلسى؛ تفسیر برهان؛ بصائر الدرجات؛ تأویل الآیات الظاهره؛ تفسیر تبیان؛ تحف العقول؛ توحید صدوق؛ تهذیب شیخ طوسى؛ ثواب الأعمال شیخ صدوق؛ خصال شیخ صدوق؛ الدر المنثور جلال‌الدین سیوطى؛ دعائم الإسلام؛ رجال کشى؛ تفسیر صافى؛ تفسیر طبرى؛ علل الشرائع؛ تفسیر عیاشى؛ عیون أخبار الرضا؛ غیبت شیخ طوسى؛ غیبت نعمانى؛ تفسیر فرات کوفى؛ قرب الإسناد؛ تفسیر قمى؛ کافى؛ کشف الغُمة؛ کمال‌الدین صدوق؛ مجمع البیان؛ محاسن برقى؛ معانی الأخبار؛ مصباح الشریعة؛ مناقب ابن شهرآشوب؛ من‌ لا‌یحضره‌ الفقیه؛ نهج‌البلاغه و نور الثقلین..

* اصول هماهنگى کار پژوهشگرانى که در تدوین و شکل‌گیرى این اثر نفیس، همکارى داشته‌اند، چنین است:

- برداشت‌ها بر اساس مشهورترین قرائت؛ یعنى قرائت حفص از عاصم که منتسب به قرائت امیرالمؤمنین(ع) است، صورت گرفته و از قرائت‌هاى دیگر، هرچند مشهور، برداشتى نشده است.

- همه برداشت‌هاى ارائه‌شده، مورد پذیرش پژوهشگران این طرح است و محققان تنها بر پایه سخن دیگران، برداشتى ارائه نکرده‌اند. البته برداشت‌هاى احتمالى نیز براى جامعیت کار آورده شده و با نهادن ستاره مشخص شده‌اند.

- براى جامعیت برداشت‌ها، پژوهشگران به قیود و اوصاف، شأن نزول‌ها، مفاهیم التزامى و سیاق و ساختار ادبى آیات توجه داشته‌اند.

- هریک از آیات به‌تنهایى بررسى شده و هیچ‌گاه از دو یا چند آیه - هرچند کاملا به‌هم‌پیوسته باشند - یک‌جا برداشت نشده است.

- تا حد امکان، ترجمه ارائه شده در ذیل آیات، هماهنگ با فهم نویسندگان تفسیر و سازگار با برداشت‌ها است.

- در ذیل برداشت‌هایى که به‌روشنى از آیات استفاده نشده، چگونگى برداشت توضیح داده شده است.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: تفسیر راهنما

نویسنده: اکبر هاشمی رفسنجانی و جمعی از محققان و قرآن پژوهان

تعداد مجلدات: 22 جلد

ناشر: نشر بوستان کتاب

- با آنکه این تفسیر در زمره تفسیرهاى روایى نیست، روایاتى که به بیان ظواهر آیات پرداخته و ابهامى را از آن زدوده، مورد توجه قرار گرفته و متن عربى و ترجمه آن در پایان برداشت‌ها آمده است.

- موضوعات و کلیدواژه‌هاى اصلى هر آیه در پایان هریک آمده است.

- در ذیل هر برداشت، تمام یا بخشى از آیه مستند برداشت، ذکر شده و در چینش برداشت‌ها، ترتیب منطقى رعایت شده است.

* مهم‌ترین ویژگى‌هاى این اثر، عبارت است از:

- جامعیت: نگرش این اثر بر پایه رنگ و حال و هواى خاصى همچون ادب، عرفان، کلام، تربیت و علوم عقلى و نقلى نبوده، بلکه از همه سو و هر زاویه، به مفاهیم قرآنى نگریسته است. بر این اساس، موضوعات گوناگون در عرصه‌هاى مختلف از قرآن کریم برداشت شده است.

- نوآورى: در این اثر، همراه بهره‌ورى از آرا و انظار مفسران بزرگ، نواندیشى‌ها و نوزایى‌ها نیز جلوه یافته که هم تراویده ذهن جوان و پویاى طراح آن و هم برخاسته از دیدگاه‌هاى نوگرایانه محققان مرکز بوده است..

- طراحى تازه در ارائه مطالب: هر موضوع و مفهومى که از ظاهر آیات برداشت شده، با شماره مستقل ثبت گشته و هرگاه برداشتى به‌سادگى از ظاهر آیه ممکن نبوده، توضیحى فشرده در پى آن آمده است.

- جداسازى برداشت‌هاى قرآنى از روایات: سخن معصومان(ع) که مفسران حقیقى قرآنند، در پى برداشت‌هاى قرآنى ذکر گشته تا میان آن‌ها آمیختگى پیش نیاید. البته به روایاتى اکتفا شده که جنبه تفسیرى دارند و ابهامى از آیه مى‌زدایند، یا مطلبى افزون بر برداشت‌هاى استخراج‌شده دارند و یا یکى از احتمال‌هاى راه‌یافته در آیه را تعین مى‌بخشند. مجموعِ این روایات نزدیک به 3000 عدد است.

- تهیه فهرست موضوعى: در پایان هر آیه و آن‌گاه، در پایان هر جلد، موضوعات و مفهوم‌هاى فرادست‌آمده، به‌صورت الفبایى - موضوعى، تدوین گشته و در نمایه عنوان‌هاى اصلى و فرعى دسته‌بندى شده‌اند. این نمایه سرانجام در یک جا فراهم خواهد آمد. بدین‌سان، پژوهندگان مى‌توانند در هر موضوع خرد و کلان قرآنى، از این اثر راهنمایى جویند.

- حاشیه‌گریزى: این مجموعه از هر گونه حاشیه و مطلب غیر تفسیرى تهى است و به سخنانى اکتفا نموده که توضیح‌گر برداشت‌ها از آیات باشند. بدین‌گونه در عین جامعیت، اختصار را نیز رعایت کرده است.

- فهرست نمایه‌هاى هر جلد، در پایان همان جلد آمده و پاورقى‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.

* دیگر آثار نویسنده:

- سرگذشت فلسطین(ترجمه) / - کارنامه و خاطرات / - آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری اسلامی / - جایگاه مساجد در نظام اسلامی از منظر قرآن / - فرهنگ قرآن / - جهان در عصر بعثت / - امیرکبیر: قهرمان مبارزه با استعمار / - همبستگی امت اسلامی (مجموعه سخنرانی‌ها در کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی)

یک شنبه 12 دی ماه 1400* شماره 107، هفته شانزدهم* فرهنگ

میراث جمعی ما

این اثر را می‌توان دایرة‌المعارفی از آثار دفاع مقدس به شمار آورد. کتاب در بردارنده اطلاعات تمام فیلم‌های جنگی ایران از سال 1357 تا 1391 است و بیش از 200 فیلم سینمایی و 1000 فیلم کوتاه و مستند را پوشش می‌دهد. فصلی از کتاب به مجموعه روایت فتح سید مرتضی آوینی اختصاص دارد و به بررسی 100 فیلم وی می‌پردازد. کتاب به جز شناسنامه فیلم‌ها، در بردارنده بسیاری از نقدهای مطرح در مورد آثار نیز هست.

فراستی در معرفی این کتاب بیان می‌گوید: کتاب حاضر کوشش در جهت عرضه و دسته‌بندی فیلم‌های سینمای جنگ و دفاع مقدس است. در این کتاب فیلم‌های جنگی را از فیلم‌های دفاع تفکیک کرده‌ایم؛ چرا که بسیاری از فیلم‌های جنگی ما، جنگی‌اند اما نه دفاع مقدسی. امید داریم این اولین قدم - «فرهنگ فیلم‌های جنگ و دفاع» - زمینه‌ساز کارهای تحلیلی در زمینه سینمای جنگ و دفاع مقدس ما باشد.

در قسمتی از مقدمه این کتاب می‌خوانیم:

سینما از ابتدای شکل‌گیری‌اش به روایت قصه‌هایی درباره جنگ‌ها پرداخته است. چرا که از ابتدای تاریخ، جنگ مهمترین رویدادی بوده که موقعیت‌های انسانی، سرنوشت تمدن‌ها و سرانجام برتری حاکمان را مشخص و تثبیت کرده است. جنگ مهمترین و کامل‌ترین وضعیت‌های نمایشی را در خود دارد: ضعف‌ها، قدرت‌ها، خشونت، ایثار و تمام ویژگی‌ها و خصلت‌های انسانی در جنگ بروز می‌کند. پس سینمای جنگ از همان اولین سال‌های ظهور سینما به وجود می‌آید.

جنگ و حواشی، عواقب و عوارض آن در بسیاری از فیلم‌های تاریخ سینما حضوری پررنگ دارند، اما جنگ همیشه به دو شکل بروز یافته: جنگ تجاوزکارانه و جنگ تدافعی. ضد جنگ بودن که خود به خود یک ارزش انسانی است، اما خصلت این دو جنگ به کل متضاد را مخدوش می‌کند. ضد کدام جنگ؟ و طرفدار کدام جنگ؟ قطعاً ضد جنگ تجاوزکارانه و طرفدار جنگ تدافعی، موضع درست هر انسان آزادمنشی است.

جنگ ما که قطعاً مهمترین واقعه تاریخ بعد از انقلاب ماست، جنگ میهنی بوده و جنگ دفاعی، جنگی تحمیلی و دفاعی مقدس. پیروزی در آن، شکل کلاسیک دیگر جنگ‌ها را نداشت. شهادت‌طلبی کلید آن بوده است. شرکت‌کنندگان در جنگ تحمیلی ما، منحصر به نیروهای نظامی نشده، کودک و جوان و پیرمرد در کنار سپاهی و ارتشی و بسیجی، دست به اسلحه برده و جنگیده و شهید شده‌اند. زنان به خصوص مادران، پشت جبهه فعال رزمندگان بوده‌اند. جنگ دفاعی ومقدس ما ،«میراث جمعی ما» است. ما به سینمای دفاع که مهمترین ژانر ملی سینمای ماست ، سخت نیاز داریم.

عنوان کتاب: فرهنگ فیلم‌های جنگ و دفاع ایران

نویسنده: مسعود فراستی

ناشر: نشر ساقی

تعداد صفحات: 502

*درباره نویسنده:

مسعود فراستی زاده فروردین 1330 در تهران، فعال سیاسی، منتقد سینما و سردبیر مجله فرم و نقد است.

*دیگر آثار نویسنده: فراستی 22 کتاب تألیف و ترجمه کرده‌است. از جمله:

- مجموعه مقالات درباره سینماگران

همیشه استاد: آلفرد هیچکاک و سینمایش (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / افسانه چارلی چاپلین / کارناوال فدریکو فلینی / اسطوره سینما: جان فورد و سینمایش(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / حماسه‌سرای سینما: آکیرا کوروساوا و سینمایش / رؤیا - پناهگاه: اینگمار برگمان و سینمایش.

- نقد فیلم

ده فیلم، ده نقد دیگر / لذت نقد: نقدها، ضد یادداشت‌ها، مقالات(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / جنگ برای صلح: مروری بر سینمای دفاع مقدس: گزیده مقالات(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) /  درباره تک‌فیلم‌ها / رنگ خدا: فیلمنامه، گفتگو، نقد / بچه‌های آسمان: فیلمنامه، گفتگو، نقد / زیر نور ماه (فیلمنامه - گفتگو - نقد و نظر) / در سینما / دیالکتیک نقد / 25 سال سینمای ایران: سینمای جنگ و دفاع مقدس / دست به نقد / سینمای کمدی و بیان فردی(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / سینما - قلم / فرهنگ فیلم‌های جنگی جهان / نقد چیست، منتقد کیست؟ (مجموعه مقالات).

- ترجمه

فانوس خیال (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان).

یکشنبه 5 دی ماه 1400* شماره 100، هفته پانزدهم* فرهنگ

تصویری صریح ‌تر از یک توافق خاموش

نوشته‌های این مجموعه تصویر متفاوتی از ارامنه‌ ایران ارائه می‌کنند. تصویری که ارمنیان از خود به جامعه عرضه می‌کنند معمولاً بر ملاحظات و کلیشه ‌های بسیاری استوار است که در این نوشته ‌ها به قدر کافی درباره‌ شان صحبت شده است. مخاطب عام ایرانی هم دوست دارد همین تصویر کلیشه‌ای را ببیند و بشنود. گویی بنابر یک توافق خاموش اساس بر این گذاشته شده، که هرکس سرش گرم کار خودش باشد و تنها مِن‌باب ادب و نزاکت گاهی با طرف مقابل هم سلام و علیکی بکند و سخنان پر از تعارف رد و بدل کند. کوشش نویسنده این بوده که فارغ از تعارف های متداول با تصویری صریح ‌تر این جامعه‌ اقلیت را معرفی و به قدر توان قانون‌مندی ‌های مناسبات آن با جامعه‌ بزرگ را آشکار و به خواننده‌ فارسی ‌زبان عرضه کند.

مفهوم «دیاسپورا» که در جای جای نوشته‌های این کتاب به‌کار رفته به خوبی شرایط زندگی ارمنیان در ایران را توضیح می‌دهد. دیاسپورا در عام‌ترین مفهوم خود یعنی زیستن در یک جا و جای دیگری را وطن خود دانستن.

خود را جزئی از ملت بزرگی دانستن که در سراسر جهان پراکنده است و پاره‌ های آن رو به سوی وطن دارند، حتی اگر قرار نباشد روزی به آن‌جا بروند. اهمیت مفهوم «دیاسپورا» این روزها در علوم اجتماعی رو به افزایش است، و وضعیت ارمنیان ایران نمونه‌ای است از زیستن در شرایط دیاسپورایی.

یادداشت‌ها و مقاله‌های این کتاب در فاصله سال‌های 1385 تا 1395 و عمدتاً در دوهفته‌نامه دوزبانه «هویس» (= امید) که نویسنده از زمان بنیان‌گذاریش در سال 1385 تا 1394 سردبیریش را بر عهده داشت، نوشته شده‌اند. البته بعضی از نوشته‌ها نخستین بار در جای دیگری منتشر شده‌اند که در پانویس ذکر شده و بعد در «هویس» بازچاپ شده‌اند.

چندزبانگی مفهوم دیگری است که ارمنیان (همانند آشوریان، کردها، ترک‌ها و ....) تجربه‌کرده‌اند و می‌کنند. نقش چندزبانگی در تعیین شخصیت و هویت آدم‌هایی که زبان مادری‌شان با زبان جامعه بزرگ فرق دارد، موضوعی است که در این نوشته‌ها به آن پرداخته شده است. رابطه بین زبان ارمنی به عنوان زبان اول و زبان فارسی به عنوان زبان جامعه بزرگ رابطه پیچیده‌ای برای ایرانی ـ ارمنی‌هاست. دیاسپورا مکان انسان‌های دوفرهنگی و دوزبانی است و این دوگانگی البته می‌تواند مثبت یا منفی باشد. مثبت به این معنا که انسان دوفرهنگی به دو فرهنگ و دو زبان از درون آشناست و منفی به این سبب که بیم آن می‌رود در این کشاکش بین دو فرهنگ و دو زبان به هیچیک احساس تعلق نکند؛ به جای شناخت دو فرهنگ هیچیک را نشناسد و به جای دانستن دو زبان، بر هیچ‌یک مسلط نشود.

* فهرست مطالب کتاب:

مقدمه / - تاریخ / ارامنه کی و چطور به ایران آمدند؟ / آیا ارمنی‌ها اقلیت هستند؟ آیا اقلیت بودن بد است؟ / سه نسل: سپاهی، عاشیق، بازرگان / نرگاقت یا بازگشت به وطن / نگاهی به کتاب «تاریخ جلفای نو» / یک بحث قدیمی: ایرانیان ارمنی یا ارامنه ایران / دیدار جاثلیق آرام اول از ایران / ارامنه ایران در نخستین سال‌های استقرار جمهوری اسلامی / آلبرت کوچاریان چه می‌گفت و چه کرد؟ / - فرهنگ زندگی / تابوی زندگی با غیر / آیا «چند فرهنگ‌گرایی» برای توصیف جامعۀ ارامنۀ ایران فرمول مناسبی است؟ / ترجمه به مثابه خیانت / شبهه اجبار / فرهنگ کفش و فرش / چرا ارامنه نوروز را جشن نمی‌گیرند؟ / بی خیال «جرورهنک» / در یک نام چیست؟ در یک «آ» چیست؟ / فارسی را در چندسالگی آموختم؟ / شهرهای ترکیبی و اهمیت خاک / -هنر و ادبیات / روزنامه ارمنی‌زبان «آلیک» هشتادساله شد / آل احمد درباره ارامنه / لئوناردو آلیشان: ساکن سه فرهنگ / بازسازی زندگی ارامنه در رمان «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» / نگاهی به کتاب «یک روز مانده به عید پاک» / تصویری ناقص از وضعیت جامعه ارامنه ایران / پرسش «رفتن یا ماندن» برای هنرمند ایرانی ـ ارمنی / دیاسپورا، کتاب، مهاجرت / به زبانی کهن می‌نویسد که اندک‌مردمانی آن را می‌دانند / ایرانی، ارمنی، جهان‌وطن / سفر به سنت استپانوس / مجادله «شرق» و «آلیک» / اگزوتیسم در چندقدمی / عشق فهرست / تأثیرگذاری و تأثیرپذیری نقاشان ارمنی ایران / بردن خاک به گالری / - نژادکشی / قتل عام ارامنه و بازار سیاست و فرهنگ جهانی / راه هراند دینک، در چهارمین سالگرد ترور او / هراند دینک که بود؟ / دربارۀ یرواند اُتیان و کتاب «سال‌های نفرین‌شده» / ماهیت نژادکشی و اهمیت اندیشیدن / -نمایه.

عنوان کتاب: ساکن دو فرهنگ: دیاسپورای ارمنی در ایران

نویسنده: روبرت صافاریان

ناشر: نشر مرکز

تعداد صفحات: 192

* درباره نویسنده:

روبرت صافاریان (متولد 1333 در تهران)، منتقد، مدرس و تحلیل‌گر فیلم و سینمای ایرانی ارمنی‌تبار است. وی دانش آموخته  رشته کارگردانی و عضو هیئت داوران انجمن مستندسازان در سال 1376، هیئت انتخاب دومین جشنواره مستند کیش 1379، هیئت انتخاب سومین جشنواره مستند کیش 1380، هیئت داوری چهارمین جشنواره مستند کیش 1381، هیئت انتخاب بیستمین و بیست‌ویکمین دوره‌های جشنواره فیلم کوتاه تهران و هیئت تحریریه نشریه ادبی هنری ارمنی زبان هاندس بوده‌است. صافاریان مسئول بخش «سینمای مستند در جهان» نشریه سینما-حقیقت (تخصصی سینمای مستند) بوده و مدرس «تحلیل فیلم» در مؤسسه آموزش عالی سوره (اصفهان)، 1380 تا 1382 بوده‌است. همچنین نگارش و ترجمه ده‌ها نقد و مقاله درباره سینما و سینمای مستند در نشریات سینمایی کشور و شرکت در برنامه‌های سینمایی رادیو و تلویزیون به عنوان منتقد فیلم و کارشناس سینمای مستند از دیگر فعالیت‌های او است.

* دیگر آثار نویسنده:

یادداشت های سردبیر هایاتسک / ازو و بوطیقای سینما / تدوین فیلم و ویدئو / ساکن دو فرهنگ / تصویر، سینما، اجتماع / این فیلم ساز / مصاحبه های برادران کوئن / زندگی مولف / نقاش زندگی مدرن(ترجمه روبرت صافاریان/ موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / نشان جهان / خانه دو طبقه خیابان سنایی / سینمای عباس کیارستمی / نشانه شناسی سینما / اومانیسم در نقد فیلم(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / مصاحبه در فیلم مستند / تاریخ سینما (ترجمه روبرت صافاریان/ موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان) / مقالات (ترجمه روبرت صافاریان/ موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان).

یک شنبه 28 آذرماه 1400* شماره 93، هفته چهاردهم* فرهنگ

فرهنگ خوب بودن

مجموعه ای بسیار زیبا و متنوع و در حق همان که نوشته شده است هم کیمیا و هم دفتری در ادبیات و هنر و عرفان. مجموعه ای که می تواند برای هر مخاطب فارسی زبان جالب و زیبا و دلگشا و البته راهنما باشد و برای اهالی ادبیات و هنر، امتیاز خاصی دارد و جا دارد که دانشجویان رشته های ادبیات و هنر به طور ویژه به این مجموعه نظر داشته باشند. اگر گذشتگان کشکولی فراهم می کردند تا همه از آن بهره ببرند استاد حسین الهی قمشه ای با همکاری آقای سید احمد بهشتی شیرازی، مجموعه ای فراهم آورده اند که هم تنوع دارد هم در کنار عوام، خواص هم می توانند از آن بهره ها ببرند.

در بیشتر جلدها بخش اول شامل اشعاری است به زبان انگلیسی از شاعران مختلف که با ترجمه "حسین الهی قمشه ای " به همراه تصاویر شاعران و معرفی اجمالی آنان است و بخش دوم شامل مقالاتی است در حوزه ادبیات و عرفان و اشعار و کلمات قصاری از عارفان مختلف.

برای مثال، کتاب کیمیا جلد اول بعد از دیباچه و درآمد شامل یک توشیح و دو مقاله و یک خاتمه است. توشیح در بیان فضیلت خط است. در این بخش مجموعه لطایفی از کلام الهی و سخن حکیمان و شاعران در فضیلت و فواید آموختن این هنر گرد آمده که هر خواننده صاحب ذوق را به اکتساب فن برمی انگیزد. از جمله یکی از تعاریف حکما را درباره خط نقل می کند که: خط صناعتی روحانی است که به اسباب جسمانی ظهور می یابد. در این کتاب چند اثر برجسته فارسی که عمدتا عرفانی هستند، همچنین واژه‌های کلیدی آثار تعدادی از شاعران و نویسندگان پارسی‌گوی معرفی و ارزیابی شده که از آن جمله‌اند :« معرفی کتاب تحفه‌المحبین، منهاج العارفین، مطرب لسان الغیب کیست، فصلی از کتاب التجلیات الالهیه/ ابن عربی، ستایش سعدی از زبان جامی» . در صفحات بعدی برگزیده‌ای از متن کتاب «کلمات» اثر «شهاب‌الدین احمد سمعانی» و «کتاب و کتابت» که گزیده خوشنویسی‌های کاتبان در فن و هنر کتابت است، به چشم می‌خورد.

همچنین عنوان مقالات کتاب جلد 4 عبارت است از: «چراغ معرفت/ در معرفی دکتر سیدحسین نصر/ به اهتمام محمدعلی نیازی»، «ادبیات صوفیانه‌ فارسی/ دکتر سیدحسین نصر»، «بویی از سر صحف/ گفتگو با دکتر ویلیام چیتیک»، «مناجات‌نامه‌ خواجه عبدالله انصاری»، «زیبایی خداوند/ پاتریک شری»، «کار صواب باده‌پرستی است/ شرح ابیاتی از حافظ/ سیداحمد بهشتی شیرازی»، «شرح بیتی از احمد غزالی/ سیداحمد بهشتی شیرازی»، «نصیحت‌نامه/ خواجه رشیدالدین فضل‌الله»، «منظومه‌ گوی و چوگان/ عارفی هروی/ سیداحمد بهشتی شیرازی»، «قصیده‌ای از صامت اصفهانی»، و «حکایت/ پیرجمال اردستانی». در ادامه‌ کتاب، یک غزل و دو رباعی از مهدیه الهی قمشه‌ای، دو شعر از بهار، و شعری از مریم مشرف ارائه شده است. بخشی با عنوان «کلمات» در بخش پایانی آمده است که شامل کلمات «سعدالدین حمویه»، «عزیزالدین نسفی»، و «باباافضل کاشانی» است.

در بخشی از این جلد می خوانیم:

عشق در سودای شادی خود نیست

و هیچ پروای غم خویش ندارد

بلکه تمامی دل در شادی دیگری نهاده. و در میانه دوزخ نومیدی، بهشت می آفریند. این نغمه را پاره ای از خاک سرود

که لگدکوب گاو و گاوآهن بود

اما پاره سنگی از جویبار

آواز برآورد و این ترانه به پاسخ برخواند: عشق جز در سودای خویش نیست و...

و در بخشی از کیمیا کتاب 11 آمده است: «چون خداوند در قرآن فرموده است که من آدمی را بر فطرت خویش آفریدم و فطرت او بر صراط مستقیم عشق و محبت و رحمت قرار دارد، از این رو ما با دین الهی به دنیا می آییم و هیچ کس مسلمان به معنی محدود کلمه یا هندو یا بودایی به دنیا نمی آید. و بنا بر حدیثی معروف این پدر و مادر هستند که فرزندانشان را به ادیان مختلف از یهودی و نصرانی و مجوسی و غیره معتقد می کنند...»

همچنین در جلد13 می توانید این عبارت را بخوانید: «مقاله اول در معرفت خدا هرکس خدا را شناخت به یکتایی و یگانگی او معترف شود، موحد حقیقی گردد، و موحد حقیقی، تمام توجه و شوق و عشق و وله او به خداست و هر حاجت {دارد} از خدا خواهد، بلکه حاجتی جز خدا ندارد... .»

درباره نویسنده:

حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای زاده 14 دی 1318 خورشیدی ، عارف، فیلسوف، حکیم، مدرس دانشگاه، مترجم، نویسنده، مفسر قرآن و سخنران در زمینه عرفان، ادبیات، هنر، و فلسفه است. وی در نقاشی و خوش‌نویسی نیز آثاری دارد، و به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی مسلط است. وی تحصیلات ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی را به ترتیب در دبستان دانش، دبیرستان مروی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تا درجه دکتری به پایان برد و نیز تحصیلات حوزوی را نزد پدر و استادان دیگر دنبال کرد.

پیام آور عشق، استاد قمشه ای، با خستگی ناپذیری تحسین بر انگیزش همواره پیک آشنایی ایرانی و غیر ایرانی با فلسفه و ادبیات غنی عرفانی ایران بوده و در این راستا در دانشگاههاو مراکز علمی فرهنگی بیشماری در ایران و خارج از ایران تدریس و سخنرانی داشته که از آن میان میتوان تدریس فلسفه، عرفان، ادبیات، و هنر در دانشگاه تهران و دیگر دانشگاههای ایران و همچنین دانشگاههای لندن، آکسفورد، هاروارد، پرینستن، و برکلی کالیفرنیا را نام برد.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: کیمیا (دفتری در ادبیات و هنر و عرفان) / در 14 جلد

به کوشش: حسین الهی قمشه ای و احمد بهشتی شیرازی

ناشر: نشر روزنه

دیگر آثار حسین الهی قمشه ای

از معروف‌ترین آثار دکتر حسین الهی قمشه‌ای می‌توان به «منطق‌الطیر» که درباره‌ عطار و هفت شهر عشقی که در آثار خود به آن اشاره می‌کند نوشته‌ شده است اشاره کرد. گزیده فیه ما فیه که درباره‌ مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و کارهای اوست، شرح گلشن راز شیخ محمود شبستری و ترجمه‌ای از بعضی سخنان شکسپیر نیز از آثار دکتر الهی قمشه‌ای است. گستره‌ فعالیت دکتر الهی قمشه‌ای در تألیف و ترجمه بسیار زیاد است، تصحیح دیوان حافظ، ترجمه‌ کتاب پیامبر اثر جبران خلیل جبران، ترجمه‌ دعای کمیل، نگارش کتاب‌هایی همچون 365 روز با سعدی، 365 روز با مولانا، 365 روز با قرآن، 365 روز در صحبت حافظ، 365 روز با شاعران پارسی‌گو و مقالات و ترجمه‌های بسیار دیگر تنها گوشه‌ای از کارهایی است که دکتر الهی قمشه‌ای در سالیان فعالیتش انجام داده است.

یک شنبه 21 آذرماه 1400* شماره 86، هفته سیزدهم* فرهنگ

کتاب و کتابخانه در اسلام

این پژوهش شامل چندین مقاله اساسى درباره تاریخ کتاب و کتابخانه در اسلام است که آستان قدس آن را به صورت کتابى چاپ کرده است. در این مجموعه از مقالات، از کتب سیره رسول گرامى (صلى الله علیه وآله)، کتب قدیمى و چاپى کتابخانه هاى اسلامى و کتابخانه شاپور ابن اردشیر سخن گفته شده است. از جمله مقالاتى که در این مجموعه آمده است، نسخه هاى دست نویس قرآن مجید از آغاز تا سده پنجم و قرآن هاى چاپى است. در این مقاله ها تاریخچه اى براى قرآن نوشته شده است که جمع کننده قرآن، قرآن هاى عثمان، قرآن حضرت على(علیه السلام)، خط قرآن هاى کهن با خط نسخ، قرآن هاى منسوب به ائمه و صحابه و تابعین، نمونه هایى از مصاحف کوفى سده دوم تا چهارم، قرآن هاى قدیمى تاریخ دار، پیدایش صنعت چاپ و ورود چاپخانه به کشور عثمانى، اولین قرآن هاى چاپى در عثمانى و اروپا، انواع چاپ هاى قرآن، اولین قرآن چاپ سنگى، چاپ هاى قدیمى سایر کشورها، چاپ هاى قدیمى کشورهاى اسلامى، قرآن هاى چاپ هندوستان، چاپ هاى مصر، قرآن هاى چاپ ایران، کاتبان و ناشران قرآن، نگارش لغات قرآن و ترجمه آنها، حاشیه نویسى لغات قرآن و قطعه نویسى آیات قرآن است. در پایان به تاریخچه اى از قرآن هاى موجود نیز اشاره شده است و تحقیقى از فهرست قرآن هایى را که در ایران چاپ شده، ارائه گردیده و از تاریخ قرآن نویسى و چاپ آن در ایران ـ که به بیش از برخى مناطق مهم جهان اسلام مثل سوریه و مصر مى رسد ـ سخن گفته شده است. مقاله دیگر در این مجموعه، شامل آثار خطى شیخ طوسى، اربعین نویسى، نظرى به تاریخ مذاهب و ادیان و منابع مهم آن است. و همچنین در این مقاله پیرامون نهج البلاغه و نسخه هاى خطى نفیس آن و مجموعه سخنان کوتاه امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز تحقیق ارائه شده است.

عنوان کتاب: کتاب و کتابخانه در اسلام (مجموعه مقالات )

نویسنده: کاظم مدیر شانه چى

ویراستار: محمدرضا نجفی

ناشر: انتشارات آستان قدس رضوی

تعداد صفحات: 296

درباره نویسنده:

استاد کاظم مدیر شانه چى در سال 1306 ش. در شهر مقدس مشهد چشم به جهان گشود. وی دروس ذیل را از محضر علماى حوزه علمیه مشهد فراگرفته است از قبیل آیات بزرگوار:

1 ـ ادبیات ادیب نیشابورى و محقق هروى.

2 ـ قوانین و شرح لمعه میرزا احمد مدرس یزدى و آیت الله حسینعلى مروارید.

3 ـ مکاسب، رسایل و کفایه شیخ هاشم قزوینى.

4 ـ خارج اصول شیخ مجتبى قزوینى و میرزا احمد خراسانى (فرزند آخوند خراسانى).

5 ـ خارج فقه سید یونس اردبیلى و سید محمدهادى میلانى.

6 ـ فلسفه شیخ مجتبى قزوینى (شرح اشارات، شرح هدایه و بخشى از اسفار)، شیخ سیف الله ایسى میانجى و شرح قیصرى بر فصوص را نزد استاد مهدى الهى قمشه اى فراگرفت.

دیگر آثار نویسنده:

فهرست برخى از آثار برگزیده استاد شانه چى به شرح زیر است:

1 ـ علم الحدیث

مجموعه مباحث این کتاب، گزارش و سیر اجمالى در تاریخ حدیث است، که در ابتدا معناى حدیث و روایت و مرادفات آن بیان شده و در ادامه پیدایش و صدور حدیث و تاریخ ضبط و تدوین آن در میان راویان بررسى شده سپس کارهایى که در پیرامون مجامع حدیث و شروع آن انجام شد، بازگو گردیده است.

2 ـ تاریخ حدیث

استاد در این نوشتار به طور فشرده تاریخ حدیث را در چندین عنوان مورد بررسى قرار داده است در آغاز تعریفى از تاریخ حدیث ارائه مى کند و سپس چند مبحث کلى درباره حدیث را مطرح مى کند. پى گیرى سیر تدوین حدیث در بین اهل سنت، با عنایت به متون و جوامع حدیثى آنان، بحث بعدى کتاب است جرح و تعدیل رجال حدیث، بحث دیگر کتاب است. سیر تدوین حدیث در شیعه، اصول و فروع و نویسندگان آن ها، کتب اربعه شیعه و دیگر جوامع حدیثى، ادامه مباحث کتاب و پایان بخش آن، چند موضوع مرتبط با بحث حدیثى از قبیل چهل حدیث ها، امالى ها، غریب الحدیث، قرب الاسناد است.

3 ـ سنن النبى(صلى الله علیه وآله) کتاب طهارة

اولین مجلد از سنن النبى با عنوان «کتاب الطهاره» در دوازده فصل به زبان عربى تدوین شده است. عناوین فصل ها به این قرار است:آب مطلق، آب مضاف و مانده، وضو و نواقض وضو، احکام تخلّى، احکام و مستحبات مسواک کردن، آداب حمّام کردن، احکام غسل، احکام حیض، استحاضه و نفاس و احکامى از این قبیل.

این کتاب با استناد با احادیث پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)به گونه رساله هاى فقهى تدوین و به طبع رسیده است. در پاورقى صفحات، منابع احادیث درج شده است.

4 ـ سنن النبى(صلى الله علیه وآله) کتاب طهاره و الصلاه

کتاب حاضر، دومین مجلد از سنن النبى است که با عنوان کتاب «الطهاره و الصلاه» به زبان عربى، تدوین شده و این مباحث را در بردارد:احکام غسل میت، احکام کفن، احکام دفن، احکام غسل مس میت، احکام تیمم، احکام نجاسات، احکام تعداد نمازهاى واجب و نافله ها، اوقات شرعى و احکام قبله. این احکام براساس کتاب هاى وسائل الشیعه و مستدرک گرد آمده است.

5 ـ آیات الاحکام تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانى دانشگاه ها 1378ش.

6 ـ پژوهشى درباره حدیث و فقه (مصاحبه و مجموعه مقالات) مشهد بنیاد پژوهش هاى آستان قدس رضوى.

7 ـ تاریخچه ادوار منطق از کتاب فرهنگ علوم اسلامى، مشهد.

8 ـ فهرست نسخه هاى خطى دو کتابخانه (مدرسه نواب ـ آستان قدس) با همکارى آقایان عبدالله نورانى، تقى بینش، زیر نظر محمدتقى دانش پژوه، تهران، فرهنگ ایران زمین، 1351ش.

9 ـ اربعین جامى (چهل حدیث نبوى، نورالدین عبدالرحمن جامى) مقدمه، تصحیح و استخراج احادیث از کاظم مدیرشانه چى، چاپ آستان قدس رضوى، 1363ش.

10 ـ انوار البهیه فى تواریخ الحجج الالهیه شیخ عباس قمى، مقدمه محمدکاظم مدیر شانه چى.

11 ـ چهل حدیث حضرت على(علیه السلام) با ترجمه منظومه حسین بن سیف الدین هروى به خط شاه محمود نیشابورى، با مقدمه و تصحیح کاظم مدیر شانه چى، چاپ آستان قدس، 1364 ش.

12 ـ شرح الجمل العلم و العمل قاضى ابن براج، با مقدمه و تصحیح و تعلیق کاظم مدیر شانه چى، چاپ دانشگاه مشهد.

13 ـ الصحیفه السجادیه تحقیق کاظم مدیرشانه چى، مشهد، بنیاد پژوهش هاى اسلامى، 1371 ش،

14. المسائل (الجارودیه شیخ مفید) تحقیق کاظم مدیر شانه چى.

15 ـ اصالة البرائه عبدالکریم عبداللهى، با مقدمه کاظم مدیر شانه چى، مشهد، چاپ 1369ش.

16 ـ فرهنگ فرق اسلامى محمدجواد مشکور، با مقدمه و توضیحات کاظم مدیر شانه چى، مشهد، بنیاد پژوهش هاى اسلامى، 1368ش.

17 ـ نواى کربل حاوى مدایح و مصایب و نوحه هاى سینه زنى درباره پنج تن آل عبا ـ سلام الله علیهم اجمعین ـ و سایر شهداء، محسن طالعى نیا، با مقدمه کاظم مدیر شانه چى، تهران، 1374.

18 ـ هدایه الامه الى احکام الائمه محمد بن حسن حر عاملى، تحقیق گروه حدیث بنیاد پژوهش هاى اسلامى، زیر نظر استاد کاظم مدیر شانه چى، بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1371 ش.

یک شنبه 14 آذر 1400* شماره 79، هفته دوازدهم* فرهنگ

کارنامه زندگی زنان متمایز

هدف اصلی این کتاب ارائه تصویری شفاف و دقیق از نقش و تأثیر زنان در حوزه‌های مختلف از گذشته‌های دور تا زمان حاضر است. این فرهنگ‌نامه حاصل کار بیش از 200 مؤلف، مترجم، ویراستار و ... است که در جمع‌آوری این کتاب نقش داشته‌اند.

فرهنگنامه زنان ایران و جهان؛ کتابی است با نزدیک به دو هزار مدخل، که کارنامه زندگی زنانی متمایز را، از همه ملل و در همه زمان‌ها و در همه عرصه‌ها، از جمله اسطوره؛ دین؛ فلسفه ؛ علوم؛ ورزش؛ هنر؛ سیاست و... . در بردارد و اگر، به سبک و سیاق دانشنامه‌ها، از کلام مختصر و موجز و زبان علمی برخوردار است و از کتب مرجع به حساب می‌آید؛ اما لطف و پویایی زندگی شخصیت‌هایش، به آن جذابیتی عام بخشیده و آن را خواندنی‌تر کرده است . شرح زندگی شخصیت‌ها در مقالات، از تولد آغاز شده و به چگونگی بالش و پرورش آنان می‌پردازد و آثار و فعالیت‌های آنان، را معرفی می‌کند و در برخی نمونه‌ها، نقد و تفسیر و تاثیر این زنان در عرصه‌های مختلف بررسی شده است.

در پایان هر مقاله، فهرست منابعی که در تالیف مقالات از آن استفاده شده، مخاطب را به اطلاعات بیشتری رهنمون می‌کند. قابل ذکر است، در تالیف برخی مقالات، آرش آبایی؛ سیما مقتدر و مرجان یشایایی، در کنار دویست مولف و ویراستار این فرهنگنامه، دست داشته‌اند.

مصور بودن، از ویژگی‌های ممتاز کتاب است و در پایان جلد دوم هم، نمایه مفصلی در چند فصل آورده شده که خواننده را به بهتر پیدا کردن شخصیت مورد نظرش در هر رشته‌ای کمک می‌کند. در جهانی که زن بودن توسط جریان های فکری حاکم بر رسانه های رایج و مسلط دنیا، جنس دوم بودن تعبیر شده، این دانشنامه که به زندگی زنان پرداخته؛ چراغ روشنی پیش راه است. جالب است بدانیم صرف زن بودن، برای ادامه تحصیل در مقاطع دانشگاهی، با مشکلاتی روبرو بوده است. با بررسی زندگی زنان ایرانی، با تاریخ آنان در ایران آشنا می‌شویم. به مدرسه رفتن دختران در دوره قاجار، نوعی بی‌عفتی بوده و مدارس دخترانه به آتش کشیده می‌شدند. تنها مجتهد زن ایرانی، بانو مجتهده امین، در دوران پهلوی به این درجه رسیده و به فعالیت مشغول بوده و بسیاری نکته‌های تازه دیگر، که از مشرب این کتاب، به کام خواننده می‌نشیند.

این کتاب نظمی الفبایی دارد و اطلاعات هر مقاله مستند به منابع است که پژوهشگران می توانند از آن برای پژوهش های خود بهره ببرند. نام شخصیت های مهم در همه رشته ها چون ادبیات، هنر، علوم طبیعی، علوم اجتماعی، ورزش، و نیز شخصیت های اسطوره ای و داستانی در این کتاب یافت می شود. از ویژگی های این اثر، که آن را از آثار مشابه خود متمایز ساخته است، وسعت موضوعات و رشته ها است، بدین معنا که برخی شخصیت ها در این اثر نخسیتن بار است که به مخاطبان ایرانی معرفی می شوند، از جمله در حوزة ورزش، علوم پایه همچون نجوم، ریاضی، شیمی، پزشکی، که شخصیت های شاخص آنها تاکنون در هیچ اثری مطرح نشده اند. این اثر شخصیت های مهم را تا زمان حاضر در بر دارد و مانند دیگر آثار مشابه فقط به درگذشتگان نپرداخته، بنابراین شخصیت هایی که زنده و فعالند نیز در این کتاب آمده اند. در کتاب فرهنگنامه زنان ایران و جهان فقط به ذکر احوال و آثار اکتفا نشده، بلکه گاه نقد ها و نظرها و تحلیل هایی، بدون داوری شخصی، در آن گنجانده شده است.

دیگر آثار محمدرضا سهرابی:

مدرنیسم در سینما، Andras Balint Kovacs، / فرهنگ نامه تاریخ ایران، نشر طلایی (1397) ، با همکاری فریدون فروتن/ فرهنگ نامه طلایی کلید دانش، نشر طلایی (1385) ، با همکاری حسن سالاری، حسین سوزنچی/ رکوردهای جهانی گینس (2009)، پیام عدالت (1388) ، با همکاری جواد آزمون، آزیتا ارشادی/ رکوردهای جهانی گینس (2006)، پیام عدالت (1385) ، با همکاری سیامک صادقی/ فرهنگ نامه نام آوران، نشر طلایی (1387) ، با همکاری محمد ناصری، اسفندیار معتمدی/ فضای انیمیشن: از میکی تا وال ایی، J.P.Telotte، (ترجمه) سوره مهر (1399)

 

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: فرهنگنامه زنان ایران و جهان

سرویراستار: محمدرضا سهرابی

دبیر علمی: مهناز مقدسی

ناشر: انتشارات ارتباط نوین

تعداد صفحه: 1552

دیگر آثار مهناز مقدسی:

ناگفته های امپراتوری ساسانیان- تورج دریایی، آهنگ حقانی (مترجم)، محمود فاضلی بیرجندی (مترجم)، مهناز مقدسی (ویراستار)- کتاب پارسه -1392/ تقویم تاریخ: فرهنگ و تمدن اسلام و ایران. - محمدرضا مخبردزفولی، فرید قاسملو، علی اکبر ولایتی، محمدرضا شمس اردکانی، مهناز مقدسی (ویراستار)/ امیرکبیر – 1392/ جای پای سال ها: بیست مقاله درباره شاهنامه، ادب فارسی، تاریخ و فرهنگ ایران- جلال خالقی مطلق، سحر صولتی (ویراستار)، شیما فکار (ویراستار)، مهناز مقدسی(به اهتمام)، هومن عباسپور(به اهتمام)- ناشر: همیشه – 1398/ خواب خوب: راهکاری برای سلامتی بیشتر، بهره وری بالاتر و زندگی شادتر- ساسان نصیری راد، مهناز مقدسی (ویراستار)- ناشر: کلید آموزش – 1399/ منتخب زندگینامه یکصد و ده چهره از آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران: بارقه های آفتاب ـ علی اکبر ولایتی، مهناز مقدسی (ویراستار)- ناشر: امیرکبیر، کتابهای جیبی – 1390 / رکوردهای جهانی گینس 2009- عاطفه سلیانی (مترجم)، جواد آزمون (مترجم)، نگار موهبت (مترجم)، مهشید عطاری (مترجم)، آزیتا ارشادی (مترجم)، سارا گودرزی (مترجم)، مهناز مقدسی (ویراستار)، هاجر هوشمندی (ویراستار)، نازیلا خرمی (ویراستار)، مریم منتصرالدوله (ویراستار)-ناشر: پیام عدالت – 1389/ پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران (از پیدایش تا شکوفایی / از رکود تا خیزش دوباره/ از حمله استعمار تا بیداری) - علی اکبر ولایتی، مهدی کریمی (ویراستار)، مهناز مقدسی (ویراستار)-ناشر: وزارت امور خارجه، موسسه چاپ و انتشارات – 1385/ سید اسماعیل جرجانی -علی اکبر ولایتی، مهناز مقدسی (ویراستار)- ناشر: امیرکبیر، کتابهای جیبی – 1390/ ایالت فارس و قدرتهای خارجی: از مشروطیت تا سلطنت رضاشاه - منصور نصیری طیبی، مهناز مقدسی (ویراستار)- ناشر: وزارت امور خارجه، مرکز اسناد و خدمات پژوهشی - 1384/ دانشنامه های ایرانی - مهناز مقدسی، منصور کیایی (ویراستار)- ناشر: دفتر پژوهشهای فرهنگی – 1384(موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

یک شنبه 7 آذرماه 1400* شماره 72، هفته یازدهم* فرهنگ

راه و رسم زندگی

 مفاتیح الحیات کتابی حدیثی درباره سبک زندگی اسلامی، اثر جمعی از نویسندگان حوزه علمیه قم با نظارت آیت الله عبدالله جوادی آملی است. محققان برای تالیف این اثر، با بررسی بیش از شش هزار روایت، کوشیده‌اند احادیث را به صورت کاربردی برای استفاده عموم مردم و برای معنابخشی به زندگی انسانی و تصویر سبک زندگی اسلامی در ابعاد مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این کتاب بگنجانند. تعامل انسان با خود، هم‌نوعان، مردم و نظام اسلامی، حیوانات و خلقت زیست‌محیطی پنج محور اصلی مفاتیح الحیات است.

سال ها بود که جامعه به نوعی منتظر چنین کتابی بود. شاید به نظر برسد که کتاب هایی از این دست وجود داشته است. «ثواب العمال و عقاب الاعمال» شیخ صدوق، «حلیة المتقین» علامه مجلسی و تا حدی «الحیاة» جناب آقای حکیمی را می توان از کتاب هایی دانست که در این موضوع نوشته شده است. اما تفاوتی جدی در این میان وجود دارد که باید از آن غافل نشد و آن مسأله اجتهاد به معنای وسیع و عمیق کلمه است.

شاید بتوان گفت اولین بار در تاریخ تشیع است که چنین مجموعه ای با این گستردگی و تنوع موضوع زیر نظر فیلسوفی عمیق، مفسری قَدَر و فقیهی برجسته تدوین می شود و همه آن از زیر نظر تیز بین چنین شخصیتی گذشته است. گذشته از آن که کار، یک کار پژوهشی گروهی بوده و این گروه خود از شاگردان چنان استادی بوده اند.

تفاوت دیگر این کتاب با کتب مشابه، دیدگاه حکومتی و اجتماعی آن است. یک بخش از پنج بخش کتاب تحت عنوان تعامل مردم و نظام اسلامی است و در آن به موضوعات متعددی در این عرصه پرداخته شده است که شاید مورد غفلت بسیاری از ما بوده است: «مرزبانی و اهمیت آن، آثار معنوی مرزبانی، اهمیت راز داری (حفظ اسرار مسلمانان)، مشارکت سیاسی، شهرداری (خدمات عمومی)، تکدی گری و ... . پرداختن به این مسائل آن هم از زبان آیات و روایات و تبیین آن ها می تواند تأثیر بسیاری بر آحاد جامعه اسلامی داشته باشد و زوایای پنهانی از معارف اسلامی را در عرصه حکومت و اجتماع آشکار نماید.

اکثر مسائل مطرح در این کتاب به نوعی نگاه تمدنی اسلام را روشن می سازد آن هم در نگاهی وسیع که حتی شامل نگاه زیست محیطی اسلام هم می شود. این کتاب نقطه مقابل تفکر سکولار به دین را به نمایش می گذارد. آری، این کتاب مفاتیح الجنان تمدنی است. در مقدمه کتاب، پیام آن را نه فقط گشودن راه زندگی متمدنانه و متدینانه بشر، بلکه باز کردن راز مهر شده کیفیت زندگی همه زندگان دانسته شده است.

بخش های مختلف کتاب:

مفاتیح الحیات 5 بخش و یک خاتمه دارد:

بخش اول، تعامل انسان با خود می‌باشد. برخی فصل‌های این بخش: تفکر، یادگیری، حفظ تن، نظافت، خوردن، لباس، آراستگی، مسکن، مسافرت، خواب، تفریح، ورزش و... است. بر اساس بخش اول این کتاب تعامل انسان با خود مورد توجه قرار گرفته‌است. در این بخش به آبادانی زمین توسط انسان اشاره شده‌است. همچنین به اهمیت تفکر و تدبر در بیان امامان شیعه پرداخته شده‌است. برای نمونه عبادت واقعی، تفکر در کار خداوند دانسته شده‌است. در ادامه به بحث اجتناب از تکلف و دشواری اشاره شده‌است که بر اساس آن روایاتی نقل می‌شود که متکلفان مورد بی مهری پبامبر اسلام قرار می‌گیرند و به سختی نکوهش می‌شوند.

بخش دوم، تعامل انسان با همنوعان است که شامل فصل‌های خویشاوندان، مسلمانان، بیگانگان، مستضعفان، دشمنان، شهروندان و... است.

بخش سوم، تعامل مردم و نظام اسلامی است که شامل: نظام سیاسی، نظام اجتماعی، شهرداری، امور اقتصادی و... است.

بخش چهارم، تعامل انسان با حیوان است که شامل نگهداری حیوان، بهره‌گیری از حیوان، حقوق حیوان، و... می‌باشد.

بخش پنجم، تعامل انسان با محیط زیست است که شامل محیط زیست، خاک، درختکاری، فضای سبز، باد و باران، دریاها، راه‌ها، مواد سوختی، گردشگری و... است.

بخش خاتمه، شامل کارها در روزهای ماه قمری، سنت‌ها و... است.

چاپ و ترجمه

مفاتیح الحیات برای نخستین بار در اردیبهشت 1391 در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از سوی مرکز نشر اسرا در 776 صفحه رونمایی شد. این اثر با استقبال گسترده همراه شد و تا اردیبهشت سال 1397، طی 288 بار تجدید چاپ، یک میلیون و پانصد هزار نسخه از آن منتشر شده است. به گفته مدیر مرکز چاپ و نشر مرکز اسرا، این کتاب به عنوان پرفروش‌ترین کتاب ایران طی چهل سال پس از انقلاب اسلامی ایران شناخته شده است. این کتاب از سال 94 در قطع کوچک‌‌تری (قطع جیبی) نیز به چاپ رسید.این کتاب تاکنون به زبان‌های عربی، اردو، ترکمنی ترجمه شده است و قرار است به زبان‌های دیگری همچون انگلیسی، ترکی، روسی، فرانسوی، پشتو و میانماری، تائی و اندونزیایی نیز ترجمه شود.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: مفاتیح الحیات

زیر نظر: آیت الله عبدالله جوادی آملی

تحقیق و تنظیم کتاب محمدحسین فلاح زاده

نویسندگان: گروهی از محققان و مدرسان حوزه علمیه قم به نام‌های محمدحسین فلاح‌زاده، یدالله مقدسی، سیدکمال‌الدین عمادی، محمود لطیفی و جعفر آریانی

ناشر: نشر اسراء

تعداد صفحات: 776 صفحه

*موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

یک شنبه 30 آبان 1400* شماره 65، هفته دهم*فرهنگ

تجلی دهنده فرهنگ، تمدن و تاریخ اسلامی ایران

دانشنامه تخت فولاد اصفهان که به صورت مصور و رنگی چاپ شده، به معرفی گورستان تاریخی «تخت فولاد» و شخصیت‌های برجسته مدفون در آن اختصاص یافته است. حضرت آیت اللّه مظاهری رئیس حوزه علمیه اصفهان در پیامی به مناسبت رونمایی و انتشار این دانشنامه گفتند: «سرزمین مقدس تخت فولاد که آرامگاه هزاران نفر از برجستگان علمی و دینی عالم تشیع و نام آوران عرصه فقاهت، حکمت و شهادت است، نه فقط از مهم ترین نمادهای هویت دینی و تاریخی اصفهان، بلکه بی تردید تجلی دهنده فرهنگ، تمدن و تاریخ اسلامی ایران است. از سوی دیگر این آرامگاه بزرگ، در زمره شاخصه های هویت دینی و تاریخی عالم تشیع و جهان اسلام نیز قرار می گیرد و صیانت از این میراث گرانقدر دینی ملی و توسعه آن از وظایف خطیر به شمار می رود.»

 90 نویسنده نفر از دانشگاه‌های سراسر کشور در نگارش دانشنامه تخت فولاد شرکت کردند. طرح تحقیقاتی نگارش از سال 82 آغاز شد و جلد اول در سال 89 به چاپ رسید و جلد چهارم که جلد آخر نیز هست سال 94 منتشر شد. دانشنامه تخت فولاد مجموعه‌ای کامل درباره معماری دوران‌های تاریخی، دانشمندان، شهدا، آثار هنری و ...در این گورستان تاریخی است که هویت فرهنگی اصفهان را معرفی می‌کند.1200 عالم دفن شده در این قبرستان، از زمان صفویه تا چند دهه گذشته هستند ولی از زمانه‌ای قدیمی‌تر یعنی افرادی مثل یوشع نبی نیز در آن دفن شده‌اند. خلاصه این اثر نیز به زبان‌های انگلیسی و عربی ترجمه شده است. تخت فولاد اصفهان بعد از وادی السلام نجف اشرف به وادی السلام ثانی شهرت دارد و چهارمین قبرستان جهان تشیع بعد از بقیع، وادی السلام نجف اشرف و باب صغیر در سوریه، محسوب می شود.

عنوان کتاب: دانشنامه تخت فولاد اصفهان

زیر نظر: اصغر منتظر القائم

ویراستار: سعید شفیعیون

ناشر: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان

*موجود در دانشگاه هنر اصفهان

در تخت فولاد بیش از دو هزار دانشمند جهان اسلام و هم چنین 7300 شهید دفاع مقدس و انقلاب اسلامی مدفون اند. تخت فولاد مجموعه معماری و آرامگاهی کم نظیری به شمار می رود و با مساحت 75 هکتار حدود 55 تکیه و آرامگاه دارد. موقعیت جغرافیائی، تاریخچة تکایا، شرح حال بزرگان مدفون در این گورستان و مشخصات قبور آنان از نظر اندازه، جنس سنگ و متن سنگ نوشته ها حاوی آیاتی از قرآن مجید، ادعیه، اشعار عربی و فارسی و اطلاعات تاریخی مربوط به احوال مدفون، در این دانشنامه ارائه شده است. این دانشنامه برگرفته از 22 جلد کتاب تاریخی و جامع است که در چهار جلد عرضه شده است و در آن تکایا، بقاع، آثار تاریخی، علما و دانشمندان به ترتیب حروف الفبا معرفی شده اند. این اثر می تواند مرجع مناسبی برای پژوهش های دانشجویان علوم انسانی و هنر نیز محسوب شود.

یکشنبه 23 آبان ماه 1400* شماره 58، هفته نهم* فرهنگ

راه سعادت

معجم نگاری و تدوین موسوعه و مجموعه ای از کلمات هر یک از پیشوایان معصوم علیهم السلام، کاری است ضروری و سودمند و گامی ابتدایی در معرفی فرهنگ و معارف اهلبیت علیهم السلام. بهره مندی از کلام معصومین (علیهم السلام) برای رسیدن به سعادت واقعی و طی کردن مسیر الی الله بهترین راه و کلیدی ترین گزینه برای دستیابی به این مهم است، به جهت اینکه این بزرگواران جانشینان حضرت حق بر روی زمین بوده و کلامشان کلام خداوند متعال است. آنچه از روایات معصومین به دست ما رسیده است منابعی گرانقدر و قابل استفاده می باشد که به لطف علمای بزرگ شیعه جمع آوری شده است.

با توجه به نبود مجموعه ای جامع در مورد سخنان امام یازدهم، پژوهشکده باقرالعلوم(ع) تصمیم گرفت سخنان این امام معصوم را گرد آوردی کند. این مجموعه به دو زبان عربی و فارسی منتشر شده است. به این صورت که متن عربی احادیث در سمت راست و ترجمه فارسی آن در صفحه مقابل قرار گرفته است.

در این مجموعه سعی شده احادیث تکرار و تقطیع نشود و ترتیب متن احادیث هم از منابع اولیه انتخاب و متن کامل آورده شود و چنانچه در متن احادیث در منابع اختلاف قابل توجهی بود بیان شده و اگر اختلاف در متن خیلی زیاد بود دو حدیث محسوب شده و هر دو آورده شده است. نکته قابل ذکر دیگر اینکه با توجه به اینکه به نظر مؤلفین، کتاب "تفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری(ع)" انتسابش به امام(ع) قطعی نیست لذا در این موسوعه احادیثی که فقط در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع) آمده و در منابع دیگر حدیثی ذکر نشده، در این موسوعه نیامده است. 

آشنایی با بخش ها

این کتاب در چهار فصل تدوین شده است: سخنان امام در عقاید، سخنان امام در احکام، سخنان امام در اخلاق، و زیارت و دعاهای نقل شده از آن حضرت.  

روایاتی که در این مجلّد از موسوعه از منابع مختلف گرد آمده، از این قرار است:

«فصل اول» که به مباحث اعتقادی اختصاص دارد، مبسوط ترین فصل این کتاب است که بیش از نیمی از حجم آن را به خود اختصاص داده است و شامل 186 حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام در موضوعات مختلف اعتقادی است.

تقسیم بندی احادیث این فصل، براساس اصول اعتقادی است. مثلاً در بحث از توحید، موضوعاتی چون: اسم اعظم خدا، رؤیت خدا و معنای شرک دیده می شود. در بحث نبوت، مباحثی چون: خبرهای غیبی پیامبر، تغییر قبله، قرآن، تأویل و تفسیر، تفسیر آیات متعددی از قرآن و حروف مقطعه. و در موضوع امامت، محورهایی چون: علائم و خصایص امامت، حجّت در روی زمین، اهل بیت علیهم السلام ، ایام ولادت امامان معصوم، امامت ائمه، امامت حضرت مهدی علیه السلام، تولد، غیبت، ظهور و حکومت جهانی آن حضرت، کرامات و پیشگویی های امام عسکری علیه السلام، علم آن حضرت به طب، لغات و زبان های مختلف و تکلم با حیوانات، شیعه و اصحاب آن حضرت، مذاهب مختلفه، توقیعات آن حضرت و... دیده می شود. و در پایان، احادیثی هم در زمینه معاد آمده است.

«فصل دوم» که عنوان احکام شرعی را به خود اختصاص داده است، شامل 71 حدیث در ابواب مختلف فقهی است که به ترتیب کتاب های فقه و ابواب آن، تنظیم شده است. احادیث این فصل در موضوعاتی از این قبیل است: طهارت، وضو، غسل میت، دفن، نماز، قنوت، نمازهای مستحبی در ایام مختلف، روزه و قضای آن، خمس، زکات، حج، امر به معروف و نهی از منکر، تقیه، بیع و ربا، فروش زمین، خانه، حیوان و...، وقف، اجاره، ضمان، دین، نکاح، ارث، حدود، شهادات و کفاره.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: فرهنگ جامع سخنان امام حسن عسکری(ع)

نویسنده: محمود شریفی | بهاءالدین قهرمانی نژاد | سید حسین سجادی تبار

مترجم: جواد محدثی

ناشر: گروه حدیث پژوهشگاه باقرالعلوم

تعداد صفحات: 456 صفحه

*هشتم ربیع الثانی (امسال مصادف با 23 آبان) ولادت با سعادت امام حسن عسکری (علیه السلام) است.

و بالأخره «فصل چهارم»، ادعیه و زیاراتی است که از آن حضرت نقل شده است. مثل دعای حضرت در صبحگاهان، تسبیح خاص وی، صلوات های ویژه امام عسکری بر پیامبرخدا صلی الله علیه و آله وسلم و تک تک امامان معصوم علیهم السلام و حضرت زهرا علیهاالسلام ، حرز و دعای خاص آن حضرت و نیز بیانات وی درباره زیارت امام باقر و امام صادق علیهماالسلام و زیارت قبر خود آن حضرت در سامرا که امان برای اهل سنت و شیعه است. روایات این فصل، جمعاً 10 حدیث است که برخی کوتاه و برخی بلند و مفصل است.

مجموعه احادیث گردآمده در این کتاب حدود 340 روایت است که با توجه به شرایط مجموعه احادیث گردآمده در این کتاب حدود 340 روایت است که با توجه به شرایط دشوار سیاسی زمان آن حضرت، در خور تأمّل است. دشوار سیاسی زمان آن حضرت و اینکه وی تحت نظر حکومت و مأموران و در یک شهر نظامی و منطقه مربوط به «لشکر» زندگی می کرد و ارتباط با او به آسانی عملی نبود، این حجم از روایات، در خور تأمل و نشان مظلومیت امام است.

در بخش عمده ای از روایات، آنچه مشهور است، پاسخگویی حضرت عسکری علیه السلام به مکاتباتی است که درباره مسائل اعتقادی، اخلاقی، احکام شرعی و سؤالهای فردی صورت گرفته و نامه ها از ناحیه آن امام به صورت توقیع و مکتوب خارج شده و توسط نمایندگانی که میان مردم داشته است، به دست افراد می رسیده است که با عنوان «نظام وکلایی» و «شیوه مکاتبه» در تحلیل حوادث سیاسی و سیره آن حضرت، قابل بررسی و توجه است.

در پایان به عنوان تبرک، ترجمه یکی از احادیث اخلاقی آن را برای شما نقل می کنیم:

«سخاوت و بخشندگی اندازه ای دارد، اگر از آن بیشتر شود، اسراف است. حزم و دوراندیشی نیز حدی دارد، اگر بیش از آن شود، ترس است. میانه روی در خرج هم اندازه ای دارد، اگر افراط شود، بُخل است. شجاعت نیز اندازه ای دارد، اگر آن از بیشتر شود، تهور و بی باکی است.»

یک شنبه 16 آبان ماه 1400* شماره 51، هفته هشتم* فرهنگ

آینه تمام نمای مردم

ثبت و ضبط فرهنگ عامه کاری بزرگ است که نشان می‌دهد فرهنگ ادبی از دل توده مردم برآمده و هر واژه‌ای که بیان می‌شد آینه تمام نمای مردم بود. کتاب ادبیات عامیانه ایران در یک مجلد دربرگیرنده 57 مقاله در حوزه ادبیات عامیانه ایران است. این مقالات طی پنجاه سال و به قلم توانای استاد ادب عامیانه ایران دکتر محمد جعفر محجوب (1303-1375) در مطبوعات و مجلات فرهنگی و ادبی در ایران و خارج از ایران چاپ شده است. عمده مقالات در حوزه افسانه ها و داستان های عامیانه و آداب و رسوم مردم ایران است. قوت قلم، روش علمی، تازگی مطبوعات، شیرینی و جاذبه مطالب از ویژگی های این مجموعه است. برخی مقالات این مجموعه در نوع و در زمان خود و حتا امروز تازگی داشته و دارد. بی شک این مجموعه مقالات از جمله منابع محققان حوزه ادب عامیانه ایران خواهد بود.

برخی از داستان های معرفی شده در این کتاب عبارتند از: سمک عیار، ابومسلم نامه، امیر ارسلان رومی، اخترنامه، داراب نامه، داستان فیروز شاه، بهرام و گل اندام و... . عنوان چند مقاله مربوط به آداب و رسوم: سخن وری، کبوتر و کبوتر بازی در ایران، نقالی، قصه خوانی، روش های عیاری، افسانه های مرغان.

محمدجعفر محجوب در سال 1303 در تهران متولد شد. لیسانس علوم سیاسی خود را در سال 1326 از دانشکده حقوق و لیسانس رشته‌ زبان و ادبیات فارسی را در سال 1333 از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران دریافت کرد. محجوب درسال 1342 توانست دکترای زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کند و از سال 1336 و پس از آن سمت‌های مدرس، دانشیار و استاد زبان و ادب فارسی را در دانشگاه تربیت معلم و دانشگاه تهران به عهده داشت. او از سال 1350 تا 55 را به عنوان استاد میهمان در دانشگاه‌های آکسفورد و استراسبورگ به تدریس زبان و ادبیات فارسی پرداخت. محجوب همچنین 23 سال عضو انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی (وابسته به یونسکو) بود. و مدت کوتاهی نیز سرپرستی فرهنگستان زبان و فرهنگستان ادب و هنر ایران را به عهده گرفت. او از سال 1361 تا 1363 بار دیگر به تدریس در دانشگاه استراسبورگ پرداخت و از سال 1370 تا هنگام مرگ به سال 1374 در دانشگاه برکلی در کالیفرنیا، ادبیات فارسی تدریس می‌کرد. دکتر محمدجعفر محجوب در 27 بهمن 1374 در 71 سالگی در کالیفرنیا درگذشت.

محجوب در جاودان ساختن ادبیات عامیانه ایران نقش پررنگی دارد و اثر بزرگ به نام ادبیات عامیانه ایران کاری ماندگار است. چیرگی وی بر عربی فارسی و انگلیسی و زبان های دیگر نشان‌دهنده سواد بالای او و روشن کننده راهی است که از استانداری تا استادی طی کرده است. محجوب در شعر خراسانی جایگاهی دارد که ملک الشعرا در سبک شناسی داشت. وی در همه پژوهش‌هایی که کرد، هرگز جدایی سبک‌های ادبی را بر نتابید.

 

عنوان کتاب: ادبیات عامیانه ایران

نویسنده: محمدجعفر محجوب

به اهتمام: حسن ذوالفقاری

ناشر: نشر چشمه

*موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

و معتقد بوده حتی در دوره قاجار شاعران به سبک خراسانی به خوبی شعر می گویند و سرایندگان ای از تاجیکستان و افغانستان دیگر کشورها می توانند به خوبی فارسی به سرایند. محجوب معتقد بود ادبیات ایران دو رشته نظم و نثر دارد اما وجه نمایشی آن نیز بسیار مهم است. با اینکه برخی دون شان خود می‌دانستند که وارد پژوهش های عامه شوند، وی مجدانه این باب را در ادبیات فارسی گشود و مجموعه فعالیت‌هایش در این قلمرو همه حیطه‌های ادبی را در بر گرفت، مقالات و آثار او این معنی را به کمال نشان می‌دهد.

محجوب با دیدی عمیق به آسیب‌شناسی جریان‌های فتوت می‌پردازد؛ آسیبی بسیار جدی که چون آفتی بر دامن فتیان و جریان فتوت نشست. همچنین وی در نزدیک کردن اساطیر با فرهنگ عامه پیشگام است. او ادبیات عیاری و قهوه‌خانه‌ای را به شاهنامه پیوند داده بود و ارتباط ادبیات عیاری به شاهنامه را مطرح کرد و همواره موجبات درک عموم از ادبیات فارسی را فراهم می آورد.

مخاطب او همواره مردم عادی بودند اما متخصصان هم از اثر او بهره بردند. این پژوهشگر کتاب آفرین فردوسی برای جوانان و نوجوانان می‌نویسد و تلاش می‌کند که مطالب را برای فهم عام مطرح کند. محجوب با حافظه سرشار خود مردم دور از وطن را نیز سیراب می کرد.

یک شنبه 9 آبان ماه 1400*شماره 44، هفته هفتم*فرهنگ

آیه به آیه

این کتاب حاوی فهرست موضوعی ساده و قابل فهم است که براساس نظم الفبایی و به زبان عربی، جهت کشف سوره ها و آیات مرتبط با موضوعات مختلف و آگاهی از دیدگاه قرآن مجید نسبت به هر موضوع گردآوری شده است. فهرست های موضوعی قرآن که با نام‌های تفصیل‌الآیات، طبقات‌الآیات، کشف‌المطالب و... شناخته می‌شوند، از گذشته تاکنون دارای اهمیت زیادی بودند. تفصیل‌الآیات ژول لابوم (خاورشناس فرانسوی) از نخستین فهرست های  موضوعی قرآن است که در سال 1877 منتشر شد. از دیگر فرهنگ‌های موضوعی مهم منتشرشده می‌توان تفصیل آیات القرآن کریم از محمد فؤاد عبدالباقی، کشف‌المطالب اعتمادالسلطنه (ترجمه فارسیِ فرهنگ ژول لابوم)، و فهرست‌المطالب دکتر محمود رامیار نام برد.

روش تنظیم در این فرهنگ

در این فرهنگ از روش‌های جدید علم کتابداری استفاده شده‌است، بر این اساس که به جای اینکه موضوعات ذهنی از قبل تعیین شوند و کلمات قرآن در زیر آن آورده شود، خود قرآن را آیه به آیه فهرست کرده‌است؛ یا به تعبیر دیگر به آیه آیه قرآن موضوع داده شده‌است و تقطیع موضوعی انجام شده‌است و در اکثر موارد از لفظ قرآنی استفاده شده‌ است.

بر این اساس فرهنگ موضوعی حاضر، در حدود هفت هزار موضوع یا مدخل اصلی همراه با توابعش که در زیر هر موضوع آمده، و سه هزار مدخل ارجاعی (اعم از اصلی و کمکی) را در بردارد و به جرأت می‌توان گفت که موضوعاتی که در قرآن آمده‌ است دیگر محدود به تعدادی خاص مانند فهرست‌های قبلی نیست.

روش استفاده

استفاده از این فرهنگ برخلاف دیگر فرهنگ‌ها بسیار آسان می‌باشد. برای این منظور کافی است کلمه یا موضوع مورد نظر خود را در جای الفبایی آن جستجو کنید.

مثال: می‌خواهید بدانید قرآن در مورد «صبر» چه گفته و چه آیاتی در این باره نازل شده‌است ؛ مانند یک فرهنگ معمولی به حرف «ص» رجوع کنید پس از یافتن کلمه صبر چنین می‌خوانید: الصبر: بقره، 45،157،176،250؛ آل عمران، 120،139، 186 نساء، 250...

حال اگر به جای صبر کلمه «شکیبایی» به ذهن شما رسیده و بخواهید بدانید در مورد آن چه آمده‌است به حرف «ش» رجوع کرده و پس از یافتن کلمه شکیبایی این چنین می‌خوانید: شکیبایی، الصبر.

و این چنین شما باز به کلمه صبر ارجاع داده می‌شوید و به موضوع مورد نظر خود می‌رسید. به کلمه «الصبر» که با حروف سیاه به چاپ رسیده مدخل اصلی و به کلمه «شکیبایی» که با حروف نازک به چاپ رسیده مدخل ارجاعی یا ارجاع گفته می‌شود.

درباره کامران فانی:

کامران فانی (متولد: 25 فروردین 1323، قزوین) نویسنده، مترجم، کتابدار و نسخه‌پژوه ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو هیئت علمی دانشنامه تشیع است. فانی از سال 1359 در کتابخانۀ ملی ایران کار می کند و عضو هیئت علمی، مشاور ریاست و عضو شورای عالی مشاوران این کتابخانه است. فانی همچنین عضو هیئت امنای کتابخانه مجلس و عضو شورای عالی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی است.

از دیگر آثار کامران فانی:

سلوک روحی بتهوون، سالیوان (ترجمه)/ (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

علم در تاریخ، جان برنال (ترجمه)

سه خواهر، آنتوان پاولوویچ چخوف، کامران فانی (مترجم)، سعید حمیدیان (مترجم)،/ (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

مرغ دریایی، آنتوان چخوف (ترجمه) / (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

موش و گربه، گونترگراس (ترجمه)

سرپرستی دانشنامه کودکان و نوجوانان (در 10 مجلد)

سرپرستی دائرةالمعارف دموکراسی (در سه جلد) به عهده داشته‌است.

مشارکت در دائرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی

مشارکت در تألیف و ویرایش فرهنگنامه کودکان و نوجوانان

مشارکت در زندگینامه علمی دانشوران

یکی از سه سرپرست [[دائرةالمعارف تشیع]] هست که تاکنون 15 جلد آن تا آخر حرف «م» منتشر شده‌است./ (موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان)

سرپرست دائرةالمعارف دانش گستر در 18 جلد

*درباره دیگر نویسنده این اثر جناب آقای بهاءالدین خرمشاهی در یک معرفی کتاب دیگر، توضیحات مربوطه آورده می شود.

شناسنامه کتاب:

یک شنبه 2 آبان 1400*شماره 37، هفته ششم* فرهنگ

ورزش، تاریخ، آمار و چیزهای دیگر

از آن زمانی که یونانیان باستان بازی های خود را در «المپیا» بنا نهادند، فقط یک رویداد و آن هم مسابقه های میدانی جریان داشت. اما امروزه صدها رشته ورزشی پدید آمده است. در نتیجه جای شگفتی ندارد اگر با همه قوانین رشته های ورزشی موجود آشنا نباشیم.

کتاب حاضر، راهنمایی در همین است که در آن بیش از 200 رشته ورزشی معرفی شده تا وقتی که می خواهیم بدانیم داوران مسابقه شیرجه دو نفری چگونه و بر چه اساسی امتیاز می دهند، یا در «مادیسن» چه می گذرد، یا چگونه باید با داور مسابقه سومو جر و بحث کرد، به آن مراجعه کنیم.

در صفحات کتاب به این اطلاعات دست می یابیم: انواع ورزش های عجیب و غریبی که بشر ابداع کرده است، قوانین و مقررات مربوط به آن ها، آمارهای دنیای ورزش، آشنایی با لباس ها و ابزارهای ورزشی، هدف هر مسابقه، قوانین و مقررات داوری و کارهایی که در آن مجاز هست یا نیست و...

وجود تصاویر رنگی فراوان که روی کاغذ گلاسه چاپ شده اند، خواندن کتاب را لذت بخش تر نموده است.

ناشر درباره فیزیک خود کتاب نوشته: ین کالا شامل گارانتی 14 روزه سلامت فیزیکی می باشد. در صورت وجود مشکل، رایگان پس می‌گیریم و 100% مبلغ پرداختی را مرجوع می‌کنیم.

شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: دایره المعارف مصور ورزش

(قوانین، تاکتیک ها و تکنیک های بیش از 200 رشته ورزشی)

نویسنده: ری استابز

مترجم: رحیم قاسمیان

ویراستار: محمد لوری‌آبکنار

تعداد صفحات: 428 صفحه

نوع جلد: پارچه ای

ناشر: نشر سایان

دیگر آثاری که آقای رحیم قاسمیان منتشر کرده است:

از بین ترجمه های متعدد جناب آقای قاسمیان کتاب های زیر در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان موجود است:

-هیچکاکی که نمی شناسید: آلفرد هیچکاک از خلال مقالات، گفتارها و مصاحبه هایش -  هنر رنسانس - سینمای اورسن ولز

- تکخالهای پرنده در جنگ جهانی اول -  درک تئوری رسانه -  جی. اف.کی (فیلمنامه) - افشاگر (فیلمنامه) - تئوریهای سینما

-  هنر و معنویت اسلامی -  تاریخ هنر -  نظریه هنر -  چگونه اخبار تلویزیون را تماشا کنیم؟

یک شنبه 25 مهرماه 1400* شماره 30، هفته پنجم* فرهنگ

آن 34 نفر

«پژوهشگران معاصر ایران» مجموعه‌ای 14 جلدی حاصل 25 سال کار و تحقیق مستمر مولف و پژوهشگر آن است که به شیوه‌ای مستند به تحلیل و بررسى احوال و آثار سى‏ و چهار تن از پژوهشگران معاصرى که اکنون در میان ما نیستند پرداخته‏ و اطلاعات دقیق و جامعى را درباره کار و کارنامه آنها به‏دست مى‏ دهد. ترتیب شخصیتهاى متن براساس تاریخ تولد آنها است که مبنا محمد قزوینى (متولد 1256 شمسى) بنیانگذار تحقیقات علمى در ایران و آخرین شخصیت احمد تفضلى (متولد 1316 شمسى) در نظر گرفته شده‏ اند. یکى از ویژگیهاى مهمِ کتاب «پژوهشگران معاصر ایران» توضیح درباره نامهاى خاص موجود در متنِ شخصیت اصلى است؛ اعم از اشخاص، مؤسسات و ... که در بخش یادداشت هاى هر شخصیت به تفصیل درباره آنها بحث شده‌است که مجموع یادداشت ها در این مجموعه، خود دانشنامه گسترده‏اى را تشکیل می ‏دهد. شیوه تدوین این سیزده جلد به شیوه تدوین این سیزده جلد به گونه‏ اى است که هر کتاب ماهیتى مستقل

دارد و مخاطبان می توانند بی توجه به جلدهاى قبل یا بعد به مطالعه جلد و شخصیت مورد نظر خود بپردازند. جلد چهاردهم این مجموعه در واقع فهرست اعلام است و اعلام تمامی سیزده جلد پیش از خود را در برمی‌گیرد.

نحوه انتخاب افراد در مجموعه پژوهشگران معاصرایران

معیار اتحاد براى انتخاب پژوهشگرها شخصیتى است که روى متون قدیمى کار کرده و حق تقدم با کسانی بوده که صرف‌نظر از جامع‌الاطراف بودنشان، حداقل یک اثر آن‌ها در زمینه پرداختن به متون شاخص بوده باشد. ترتیب پرداختن به پژوهشگران براساس تاریخ تولدشان بوده و تولد محمد قزوینی، بنیانگذار تحقیقات علمی در ایران و اولین پژوهش‌گر و مصحح متون فارسی با روشی علمی، را شروع کار قرار داده است. البته اتحاد در انتخاب کلیه پژوهشگرها با ایرج افشار و شفیعی کدکنی مشورت می‌کرده و در صورت تأیید ایشان به او می‌پرداخته است.

درباره نویسنده:

هوشنگ اتحاد مادرش از اهالی موسیقی و هنردوست بود. به‌گفته خودش مادرش بوده که او را با کتاب و کتاب‌خوانی آشنا کرده و بنیاد تعلیماتش را شکل داده است. وی می گوید: «متوجه شدم زندگی‌نامه شاعران، موسیقی‌دانان و... داریم ولی زندگی‌نامه پژوهشگران نداریم و واقعاً به پژوهشگران کم ‌التفاتی شده و ادبیات زندگی‌نامه‌ای ما فاقد شاخه پژوهشگران است، شخصیت‌هایی که وارثان میراث عظیم فرهنگی و ادبی گذشته و بانیان استمرار و بقای آن در نسل‌های آینده‌اند». پس از چند ماه درگیری با خود و با علم به اینکه با شروع پژوهش در این عرصه خود را به مابین کتاب‌های نفسی حبس خواهد کرد، قدم در این راه می‌گذارد. از

نویسنده: هوشنگ اتحاد

ناشر:فرهنگ معاصر

آن زمان به‌ مدت بیش از دو دهه به ‌صورتی خستگی‌ناپذیر و عاشقانه به این کار مشغول شده و به ‌گفته خودش آن‌چنان غرق نوشتن می‌شده‌ که گاه گذشت زمان را احساس نکرده‌ و متوجه نمی‌شده آفتاب کی و از کجا طلوع کرده است. او درنهایت موفق می‌شود مجموعه چهارده جلدی پژوهشگران معاصر ایران را به‌رشته تحریر درآورد. مجموعه سترگی که دکتر شفیعی کدکنی آن را به ‌لحاظ جذب مخاطب، کتاب مرجعی کم ‌مانند خوانده و تلفیق ذوق، تحقیق و نگاهداشت بی‌طرفی را در آن چشمگیر دانسته است و استاد ایرج افشار آن را کتابی قابل ‌اعتماد و استناد می‌داند.

اتحاد پس از اتمام این کار نیز از پای ننشست و به پژوهش درباره موسیقی‌دانان معاصر پرداخت. نتیجه سال‌ها تلاش او مجموعه دیگری با عنوان «چهره‌های موسیقی ایران معاصر» است. مجموعه‌ای جامع که در آن به همه‌ افرادی که در اعتلای موسیقی سنتی ایران به‌نحوی سهم داشته‌اند اعم از آهنگساز، نوازنده، خواننده، سازنده‌ ساز، پژوهشگر موسیقی، رهبر ارکستر، ترانه‌سرا و... پرداخته است. کتاب دوم وی می تواند به عنوان مرجعی قابل اعتماد برای دانشجویان هنر نیز محسوب شود.

یک شنبه 18 مهرماه 1400*شماره 23، هفته چهارم* فرهنگ

سید کاظم موسوی بجنوردی می‌گوید: «محرکی که باعث شد این کار به ‌صورت جدی آغاز شود خاطره ‌ای از دکتر ابراهیمی ‌دینانی استاد مسلم فلسفه و عرفان اسلامی بود. شبی در محل دائره ‌المعارف برنامه ‌ای داشتیم و استادان متعددی در اینجا حضور داشتند. آقای دکتر ابراهیمی مقداری دیر به مجلس ما آمد. از او علت را جویا شدم. گفت: راننده تاکسی مسیر را گم کرده بود. من هم به راننده تاکسی گفتم مثل ‌اینکه شما جغرافیا را گم کردید، آن راننده هم به من گفت آقا ما تاریخمان را هم گم کرده ‌ایم. این سخن دکتر دینانی در من اثر جدی داشت که چرا تاریخمان را گم کردیم. از آن موقع تصمیم گرفتم با کمک اصحاب فرهنگ یک دوره تاریخ اجتماعی، سیاسی، فرهنگی از ایران را برای مردم بنویسیم و آماده کنیم.»

تاریخ جامع ایران مجموعه ‌ای بیست جلدی مشتمل بر وجوه مختلف تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران از دوران پیش از اسلام تا انقراض قاجار است. این کتاب در مدت چهارده سال و به دست نزدیک به 170 محقق، زیر نظر سید محمد کاظم موسوی بجنوردی و به سرپرستی بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی تهیه شده‌است.

ثبت و ضبط و تدوین چند هزار سال تاریخ سرزمین و مردم ایران، با فراز و نشیب‌ های بی‌مانند، وظیفه همه ایرانیانی است که برای مرز و بوم خود در عرصه تاریخ و تمدن بشر سهمی ممتاز و سترگ قائل ‌اند. به رغم این همه، هنوز مجموعه ‌ای نسبتاً جامع که مهمترین وجوه تاریخ ایران را، به شیوه‌ ای محققانه بازگوید، پدید نیامده است. آثار پراکنده درباره ادوار مختلف یا مجموعه ‌های محققانه ‌ای که به ‌ندرت در این موضوع منتشر شده، تنها گوشه ‌هایی از تاریخ ایران را در بردارند. مراد از ایران در این مجموعه، دنیای ایرانی یا ایران فرهنگی است که همواره قلمروی گسترده‌تر از مرزهای جغرافیایی این سرزمین را شامل می‌شده است. از این وجهه نظر، مجلدات و ابواب مربوط به تاریخ فرهنگی ایران، بی ‌شک از اهمیت خاص برخوردار خواهد بود.

کوشش‌های طراحان و مدیران علمی و اجرایی این اثر بزرگ بر آن مقصود بوده تا اثری لااقل نسبتاً جامع پدید آورند. بطور کلی این اثر بیست جلدی، بیش از 55 عنوان اصلی و 160 عنوان فرعی و حدود 300 عنوان فرعی‌تر را در بر می‌گیرد. در خلال تحقیق و تدوین این اثر، موضوع‌ها و عناوین فرعی دیگری به نظر رسید که در طرح اولیه وارد شد؛ اما ساختار اصلی طرح تاریخ جامع ایران، همچنان به قوت خود باقی است.

مجموعه قابل توجهی از محققان طراز اول در زمینه‌های تاریخ و فرهنگ و ادب ایران، که در داخل و خارج از کشور مشغول تحقیق و تدریس ‌اند، در تحقیق و تدوین این اثر بزرگ مشارکت دارند. دکتر صادق سجادی به‌عنوان سر ویراستار مجموعه «تاریخ جامع ایران» گفته است: «اطلاق عنوان تاریخ جامع ایران برای این مجموعه از این باب است که فقط شامل تاریخ سیاسی نیست چرا که تاریخ در اذهان عموم بیشتر به تاریخ سیاسی اطلاق می‌شود. یعنی وقتی می‌گوییم تاریخ ایران، مراد بیشتر احوال سلسه ها، وقایع سیاسی، جنگ‌ها، روابط سیاسی و همه آن چیزهایی است که در حوزه تاریخ سیاسی می‌گنجد. اما به دیده ما و به دیده فیلسوفان تاریخ و مورخان تاریخ اعم از تاریخ سیاسی است.»

محمود جعفری دهقی دیگر سر ویراستار این مجموعه هم تأکید کرده است: « این مجموعه صرفاً تکرار وقایعی که در کتب کهن آمده نیست بلکه تلفیقی از دیدگاه‌های متکی به واقعیات عینی و مستند تاریخی همراه با نگرش و تحلیل و تفسیر مورخان صاحب ‌نام از این واقعیت‌هاست.»

 *موضوعات جلدهای تاریخ جامع ایران

جلد دوم با دنباله تاریخ هخامنشیان آغاز شده است. تاریخ ایران به روزگار سلوکیان، دولتهای پراکنده یا ملوک الطوایف، عصر ساسانیان، و سر انجام تاریخ اساطیری ایران در همین جلد مورد بررسی قرار گرفته است.

جلد سوم تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران از آغاز تا پایان دوره ساسانی؛ آنگاه تشکیلات اداری و نظامی در ایران؛ و سرانجام باستان شناسی و هنر ایران در دوره ‌های فرمانروایی مادها و هخامنشیان را در بر دارد.

در جلد چهارم ضمن ارائه تحقیق در هنر و معماری ایران پیش از اسلام، به ادیان و آموزش و پرورش در ایران نیز توجه شده است.

جلد پنجم هم مشتمل است بر تحقیق در زبان و ادبیات ایران، تاریخنگاری، جغرافیا نویسی، فلسفه و دانشهای دیگر.

دوره اسلامی تاریخ جامع ایران، 15 جلد از این اثر بزرگ را در بر خواهد داشت. جلد اول (ششم از مجموعه) شامل تاریخ ایران از فتح اسلامی تا ظهور دولت ‌های نیمه مستقل و مستقل است و مباحثی چون فتوح ایران و آخرین روزهای دولت ساسانی، ایران در عصر حکومت قومی عرب، ایرانیان و ظهور دولت عباسی، وزارت و دیوانسالاری ایرانی و قسمتی از حکومتهای شرقی و غربی ایران عصر اسلامی را در بردارد.

جلد دوم (هفتم از مجموعه) مشتمل بر تاریخ دولت‌های ایرانی در خراسان، شمال ایران، ایران مرکزی و غربی و جنوبی از طاهریان تا کاکوئیان است و در هریک از این ابواب تاریخ تشکیلات اداری و سیاسی نیز مورد بحث قرار می‌گیرد.

دنباله آل‌بویه، غزنویان و ایران در عصر سلجوقیان، برخی سلسله‌های کوچکتر در غرب ایران، مانند بنی‌ سکمان در ارمنستان و ملوک قراباغ عنوان جلد سوم از دوره اسلامی (هشتم از مجموعه) تاریخ جامع ایران به شمار می‌رود.

 شناسنامه کتاب:

عنوان کتاب: تاریخ جامع ایران

نویسندگان: تاریخ جامع ایران روی ‌هم ‌رفته توسط 167 نویسنده نوشته شده ‌است که تدوین آن زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی صورت گرفته و حسن رضایی باغ‌ بیدی و محمود جعفری دهقی سرویراستاران بخش دوره ایران باستان، و صادق سجادی نیز سرویراستار بخش ایران دوره اسلامی بودند. ایرج افشار، شرف‌الدین خراسانی، عنایت ‌الله رضا، سید جواد طباطبایی و فتح ‌الله مجتبایی نیز مشاوران آن بودند.

ناشر: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

جلد چهارم (نهم از مجموعه) به تاریخ ایران از اتابکان تا قسمتی از ایلخانان اختصاص یافته است. در این بخش دوره سلسله ‌های موسوم به اتابکان، از اتابکان آذربایجان تا اینجوئیان، زمینه‌های هجوم مغول، جانشینان چنگیز، برپایی دولت ایلخانان، مورد بحث قرار می‌گیرد و سازمان‌های سیاسی اداری این ادوار مطالعه می‌شود.

دنباله ایلخانان تا ظهور صفویان، عنوان جلد پنجم (دهم از مجموعه) است و در همین جا علاوه بر دوره دوم ایلخانان به عصر ترکمانان و دوره مهم تیموریان و قسمتی از صفویان نیز پرداخته می‌شود.

دنباله عصر صفویان، ادوار حکومت افشاریان و زندیان در جلد ششم (یازده از مجموعه) مورد بحث قرار می‌گیرد.

جلد هفتم ( دوازدهم از مجموعه) به عصر قاجار، تحولات مذهبی، روابط خارجی ایران با عثمانی و دول قدرتمند اروپایی، زمینه‌های قیام و انقلاب مشروطه، نقش ‌های طبقات اجتماعی در تحولات سیاسی و اجتماعی، ورود تمدن جدید به ایران و بسیاری مسائل دیگر نیز پرداخته می‌شود. در پیوست ‌های همین مجلد درباره خانات آسیای مرکزی، خانات گنجه و شکی و قراباغ، هرمز و خلیج فارس مطالعه شده است.

جلد هشتم تا پانزدهم به تاریخ فرهنگی دنیای ایرانی اختصاص دارد. جلد‌های هشتم و نهم مشتمل بر تاریخ علم و ادب و حاوی مباحثی چون نقش ایرانیان در نقل و ترجمه آثار علمی به زبان عربی، عصر تصنیف آثار علمی، دانش‌ های فلسفی و کلامی در ایران و میان ایرانیان، نجوم و ریاضیات، علوم طبیعی و پزشکی، بیمارستانها، دانشهای دینی و مذاهب فقهی، تصوف و فرق صوفیه، تاریخ نگاری و چند مبحث دیگر. جلدهای دهم تا دوازدهم (پانزدهم تا هفدهم مجموعه) شامل تاریخ زبان و ادبیات فارسی از آغاز عصر اسلامی تا پایان عصر قاجار خواهد بود. در این مجلد ادبیات فارسی در قلمرو فرهنگی ایران، بر حسب ادوار ادبی مورد بحث قرار می‌گیرد. دوره بازگشت ادبی، ادبیات مشروطه، ادبیات عامه، روزنامه و روزنامه نگاری، ادبیات اقوام ایرانی، تاریخ آموزش و پرورش و بسیاری از جمله دیگر ابواب این مجلدات است.

جلد‌های سیزده و چهارده (هجدهم و نوزدهم مجموعه) مخصوص تاریخ هنر و معماری ایران شامل هنرهای دستی و تزئینی و نمایشی و آئینی، موسیقی و معماری است. جلد پانزدهم (بیستم مجموعه) به مباحث تاریخ اجتماعی، نظام حقوقی در ایران، ادیان و مذاهب در ایران، طبقات اجتماعی و حیات عامه اختصاص یافته است.

یک شنبه11 مهرماه 1400*شماره 16، هفته سوم* فرهنگ

الحیاه، کتابی 12 جلدی به زبان عربی، نوشته محمدرضا حکیمی، و دو برادرش علی و محمد حکیمی است. 6 جلد نخستین این اثر را احمد آرام به فارسی ترجمه کرده است. آغاز نگارش این کتاب در سال 1353ش بوده و آخرین جلد آن در سال 1394ش منتشر شده است. مولفان الحیاه در صفحات نخستین هر جلد آورده‌اند که این کتاب دائره المعارفی اسلامی، علمی، پژوهشی است که روش زندگی فردی و اجتماعی آزاد و پیشرو را ترسیم می‌کند و انسان‌های سراسر جهان را به پی‌ریزییک نظام مردمی شایسته فرامی‌خواند. بنا به نوشته مولفان، الحیاه سعی در ترسیم سیمای ویژه‌ای از اسلام و تشیع دارد؛ اسلامی که بر محور عدالت در اجتماع و آزادگی فرد می‌چرخد. در مجلدات نخستین، تلاش شده الگوهای عملی تبیین شود و جلدهای پایانی، بیشتر به دنبال تبیین مبانی نظری است. به گفته نویسندگان،تعالیم اسلام در الحیاه، بر پایه قرآن و حدیث گردآوری و تدوین شده است. به باور مولفان این کتاب، توجه الحیاه به چهار رکن عمدهمذهب،انسان،زمان،وزندگی است و در این کتاب 12 جلدی، از زاویه نگاه قرآن و سنت، به این چهار رکن پرداخته شده است.

این کتاب در 12 جلد و 40 باب تنظیم شده است. هر باب نیز چند فصل است.جلد اول از چهار باب تشکیل شده است: شناخت و اصالت آن؛ عقیده و ایمان؛ عمل؛ و امتیازهایجهان‌بینی الهی. جلد دوم شامل باب پنجم تا باب دهم است: اصول کلی رسالت انبیا؛ قرآن؛ رهبران راستین و برخی از ویژگی‌های ایشان؛ عالمان؛ ولایت و حکومت(فلسفه سیاسی)؛ حاکم اسلامی، تکالیف و مسئولیت‌های او.جلد سوم تا ششم: به گفته محمدرضا حکیمی، این چهار جلد را باید در یک مجلد در نظر گرفت؛ چرا که موضوع آن بررسی آیین اقتصادی اسلام است. حکیمی در گزارشی که از این چهار جلد ارائه کرده، عدالت اقتصادی را لازمه ساختن جامعه اسلامی دانسته است.

عنوان کتاب: الحیاه

نویسندگان:محمدرضا حکیمی، علی حکیمی و محمد حکیمی

مترجم: احمد آرام

ناشر: دلیل ما

* موجود در کتابخانه دانشگاه هنر اصفهان

* اشاره: تابستان امسال دو تن از این نویسندگان از دنیا رفتند.

این چهار جلد در دو باب و 100 فصل ارائه شده است. جلد هفتم: جایگاه و ارزش انسان، محور این جلد است که در باب سیزدهم ارائه شده است.جلد هشتم: باب چهارده تا هفده در این جلد است و تعهدباوری و مسئولیت‌شناسی، احساس و عاطفه، ضوابط در روابط خانوادگی، و همچنین ضوابط در روابط اجتماعی را شامل می‌شود.جلد نهم: باب هجدهم تا بیست و چهارم در این جلد است و در آن حدود 100 ویژگی حکومت صالح و اسلامی به استناد قرآن و حدیث آورده شده که در 10 فصل تدوین گشته است.جلد دهم: این جلد، چهار بابِ بیست و پنجم تا بیست و هشتم را شامل می‌شود. زندگی و دوستی (دوست و دوستیابی)، دو اصل بنیادین در اصلاح اجتماعی (امر به معروف و نهی از منکر)، انگاره‌های کلی تربیت، و تربیت فرزندان مباحث این جلد است.جلدیازدهم: عبادت و آثار تربیتی آن، دعا و تربیت، آثار پیروی از معصوم(ع)، تربیت و بهداشت و اخلاق.جلد دوازدهم: این جلد از باب 34 تا باب چهل را شامل می‌شود. اخلاق و اصول کلی، سلوک شرعی و روش‌های آن، بنیادی بودن احکام اسلامی، و ارتباط اندام‌وار احکام سلامی، از موضوعات ارائه شده در این جلد است.